De robotisering zal een werkloosheidspandemie veroorzaken, verwacht de Ierse priester en ecotheoloog Sean McDonagh. Hij werkt momenteel in quarantaine aan zijn boek ”Robots, Religion and the future of Jobs”. Daarin beschrijft hij hoe robotisering en digitalisering vele banen zullen gaan kosten. „Tegen het virus komt vroeg of laat wel een vaccin. De wereldwijde werkloosheid zal echter permanent zijn.”

„Begin dit jaar konden zelfs de meest conservatieve regeringen niet bevroeden dat zij miljarden aan noodsteun zouden moeten uitkeren aan bedrijven, ondernemers en werklozen”, zegt McDonagh in een interview via Skype. „Zoiets zou voor de coronacrisis ondenkbaar zijn. Zelfs rechtse media laten zich nu niet horen.”

De Nederlandse regering besloot ad hoc 19 miljard euro vrij te maken. Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden reserveert het onvoorstelbare bedrag van 2 biljoen (2000 miljard) dollar. McDonagh: „Wanneer ze niet met financiële maatregelen komen, is de lockdown onhoudbaar en zullen er wereldwijd rellen uitbreken. Regeringen weten dat.”

De kosten van de coronacrisis zijn echter een schijntje van wat de wereld te wachten staat door de robotisering. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) berekende dat het totaalbedrag van de huidige crisis naar schatting 9 biljoen dollar (9000 miljard) bedraagt wanneer de pandemie tot 2021 voortduurt.

Volgens de internationale arbeidsorganisatie ILO zijn er wereldwijd 305 miljoen mensen werkloos. Dat is 6,1 procent van het totaalaantal werkenden op een totaal van 5 miljard. Verwacht wordt dat dit percentage door corona kan oplopen tot 10 procent.

Door de robotisering kan de werkloosheid binnen twintig jaar toenemen tot 30 à 50 procent. McDonagh verwijst naar het Amerikaanse organisatie- en adviesbureau McKinsey, dat in een rapport uit 2017 stelt dat de helft van de wereldwijde beroepsbevolking gezamenlijk 15 biljoen (15.000 miljard) dollar verdient. „Wanneer de helft van de werkenden als gevolg van technologische vooruitgang permanent thuis komt te zitten, zou de economische schade dus 15 biljoen dollar bedragen. Dat is geen eenmalige schadepost, zoals bij de coronacrisis, maar een jaarlijks terugkerend bedrag.”

De Ierse priester is niet de eerste die over de gevolgen van robotisering en digitalisering schrijft. Erik Brynjolfsson, hoogleraar aan het Massachusetts Institute of Technology (VS), schreef daarover al in zijn twee boeken ”Race Against the Machine” (2012) en ”The Second Machine Age” (2014). Twee wiskundigen van de University of Oxford publiceerden daarnaast een spraakmakend artikel, getiteld ”The future of employment: how susceptible are jobs to computerisation?” (2013). Daarin wordt gesteld dat door de opkomst van kunstmatige intelligentie en robotisering de komende twee decennia 47 procent van de banen in de Verenigde Staten dreigt te verdwijnen.

Revolutie

„De voorgaande drie industriële revoluties hebben geleid tot meer banen en welvaart voor iedereen”, constateert McDonagh. „Deze vierde industriële revolutie zal voor het eerst in de geschiedenis blijvend banenverlies veroorzaken. Elke baan die door robots kan worden overgenomen, zal worden overgenomen.”

Behalve dat er een aantal banen verloren zal gaan, zal ook de wereldbevolking groeien. Daarom wint het oude idee van een permanent basisinkomen de laatste jaren aan belangstelling. Ook paus Franciscus schreef onlangs in een brief een universeel basissalaris serieus te overwegen. „Opmerkelijk”, vindt McDonagh. „Omdat het Vaticaan juist grote waarde hecht aan het belang van betaalde arbeid, waarmee de mens als beelddrager van God bijdraagt aan de schepping en de opbouw van de maatschappij.”

Tegenstanders van het basisinkomen hebben vooral ethische bezwaren. „Je moet werken voor je geld!”; „In het zweet uws aanschijns zult gij uw brood eten.” Ze beweren dat mensen van ‘gratis’ geld lui worden en geen bijdrage meer leveren aan de samenleving.

De Ierse geestelijke benadrukt vooral de voordelen: „Met een basisinkomen kunnen overheden het wereldwijde armoedeprobleem aanpakken. Daarnaast creëert het een gelijkwaardiger relatie tussen werknemer en werkgever. Ook verbetert het de balans tussen werk en privé. En wat te denken van de waardering van huishoudelijk werk en vrijwilligerswerk? Het stimuleert het ondernemerschap: mensen durven risico’s te nemen omdat ze onvoorwaardelijk op het basisinkomen kunnen terugvallen.”

Op de vraag hoe het basisinkomen bekostigd gaat worden, is McDonagh glashelder: „Monopolistische multinationale ondernemingen zoals Google, Facebook, Apple en Amazon dienen net als andere bedrijven hun eerlijke portie belasting te betalen. En stel een robotbelasting in. Regeringen moeten dit soort bedrijven dwingen met wet- en regelgeving.”

Door het neoliberale systeem ontspringen dergelijke machtige bedrijven de dans telkens weer, meent hij. „Alles is gericht op winstbejag. De invloed van de staat is steeds verder teruggedrongen. En de kloof tussen arm en rijk is sinds de oliecrisis van 1973 alleen toegenomen. Maar door corona is het neoliberalisme in twee weken tijd vleugellam. Zonder wereldwijde volksopstanden. Wie had dat ooit durven dromen?”

Somber

Toch is McDonagh vooral somber. „Ik vrees dat we helemaal niets hebben geleerd. De laatste twintig jaar is de wereld met een stuk of tien nieuwe virusuitbraken geconfronteerd, waaronder het Sars-, het Mers- en het ebolavirus.”

De ecotheoloog wijt dit vooral aan de ecologische verwoesting door de mens en diens omgang met dieren. „We zijn eigenlijk ongevoelig voor wat er op wereldschaal gebeurt. Milieurampen zoals klimaatverandering, de destructie van biodiversiteit en andere ernstige vormen van milieuvervuiling openen ons nauwelijks de ogen; hoe leren we dan van de coronacrisis, vooral met het oog op de verwachte massawerkloosheid als gevolg van robotisering?”

McDonagh voorspelt dat deze ontwikkelingen binnen twee decennia een enorme impact op de samenleving zullen hebben. „Maar we zijn er niet op voorbereid, net zo min als we voorbereid waren op de coronapandemie. Het gebeurt, maar we doen niets. En dat terwijl de economische en sociale gevolgen vele malen groter zullen zijn dan die van de coronacrisis.”

De priester wijst naar lagelonenlanden zoals Bangladesh, India, Korea, Taiwan en de Filipijnen die mede door uitbesteding van productie en dienstverlening door westerse landen tot economische bloei zijn gekomen. „Door robotisering en 3D-printers wordt deze productie massaal teruggehaald. Dat resulteert daar onvermijdelijk in massawerkloosheid. Maar over de gigantische gevolgen voor de wereldeconomie en de mondiale arbeidsverhoudingen wordt door politici en multinationals met geen woord gerept.”

De invoering van een wereldwijd basisinkomen acht de ecotheoloog daarom noodzakelijk. „Een basisinkomen reduceert bevolkingsgroei in ontwikkelingslanden met een hoog geboortecijfer. Want kinderen zijn door de vaste inkomsten minder noodzakelijk voor de oudedagvoorziening. En het helpt de natuur te herstellen.”

Daarnaast is volgens de Ier een basisinkomen goed voor het beteugelen van de verstedelijking; ongeveer de helft van de wereldbevolking woont in steden. „Mensen trekken terug naar het platteland, waardoor ze minder in een kluitje wonen. Hierdoor is er ook meer social distancing in steden, wat virusbesmettingen remt.”

Impuls

McDonagh meent dat de coronapandemie de robotisering een extra impuls geeft. Zo werden er robots ingezet voor de verzorging van coronapatiënten in het noodhospitaal in Wuhan. Ze konden eten bereiden en ronddelen aan patiënten, medicijnen verstrekken en ruimten desinfecteren om het zorgpersoneel te ontlasten en de kans op besmetting te verkleinen.

Ook de inzet van robots in de dienstensector zal naar verwachting toenemen. McDonagh: „Over enkele jaren zullen robots de vakkenvullers in supermarkten vervangen. Bedrijven als Amazon maken allang geen gebruik meer van orderverwerkers. Deze zijn al vervangen door computergestuurde systemen. En in de agrarische sector wordt er hard gewerkt aan de ontwikkeling van geavanceerde robothanden die minstens zo snel en voorzichtig aardbeien kunnen plukken als mensenhanden.”

Ondanks de werkloosheidspandemie die McDonagh verwacht, zal er nog enorm veel werk voor mensen in de toekomst zijn. „Ondanks het verlies van banen zal er genoeg werk overblijven voor natuurherstel in kwetsbaar ecologische gebieden. Daarvoor moet geld vrijgemaakt worden. Dat vraagt om een systeemverandering. En dat is bovenal een politieke keus.”

serie

Robots in 2030

De toepassing van robots, kunstmatige intelligentie en Internet of Things neemt de komende jaren een hoge vlucht. Wat staat ons te wachten? Deel 6: De arbeidsmarkt