„Jullie waren er, jullie gaven hoop”
De herdenking van de operatie Market Garden, nu zestig jaar geleden, trekt onverminderd grote belangstelling. Zowel zaterdag als gisteren vonden op historische plekken druk bezochte bijeenkomsten plaats.
Iedere keer maar weer poseerde Ray Sheriff voor de camera’s. Het liefst met zijn vrouw Betty. De 84-jarige Britse veteraan is dan ook een bijzondere. Blind aan beide ogen sprong hij zaterdag boven de Ginkelse Heide in Ede uit een vliegtuig.
Daarbij zat hij weliswaar stevig vast aan zijn jongere maat, maar toch. „Och, als je blind bent, zie je niet hoe diep je valt”, grapte Sheriff toen hij veilig op de grond was geland.
Sheriff is al zestig jaar blind. Op de eerste dag van de gevechten in september 1944 kreeg hij granaatscherven in zijn ogen. Later ook nog een kogel in zijn been. Hij was zaterdag een van de elf veteranen die de sprong boven de voormalige ”Dropzone Yankee” nog een keer waagden. Vanuit een historische Dakota kwamen er drie solo naar beneden en acht in tandem hangend aan een jongere parachutist.
Met zijn 79 jaar was Ron Pierce zaterdag de jongste van het stel. Vijf jaar geleden zouden ze eigenlijk al stoppen, vertelde hij, maar ieder jaar lonkt de Ginkelse Heide weer. „Van de dokter mag ik nog altijd. Bij de zeventigste herdenking hoop ik er weer bij te zijn. De honderdste zal ik wel niet meer halen.”
Alle oud-strijders kwamen heelhuids neer. Direct na hen sprongen 600 parachutisten van de Luchtmobiele Brigade en een Engels pararegiment boven de zonovergoten heide. Door de stevige wind maakte een aantal militairen een harde landing. Eén militair brak zijn schouderblad. De dropping werd gevolgd door een herdenking bij het monument op de Ginkelse Heide.
De organisatie van de zestigste herdenking van de Airborne-luchtlandingen werd zaterdag verrast door het grote aantal belangstellenden dat naar Ede kwam. Er stonden naar schatting 60.000 mensen op de hei. Dat waren er meer dan ooit, aldus een woordvoerder.
De grote toeloop zorgde zaterdagmorgen voor grote verkeersproblemen in de regio. Op de snelwegen stonden lange files. Ook de lokale wegen zaten helemaal verstopt. Het vervoer met pendelbussen verliep niet vlekkeloos. Veel mensen moesten kilometers lopen naar de landingsplek.
Voor de honderden veteranen was zondag eigenlijk dé dag. Op de Airborne-begraafplaats in Oosterbeek was er op en rond de graven van hun voormalige strijdmakkers een herdenkingsdienst. Meer dan 1000 schoolkinderen legden aan het einde van de officiële dienst bloemen bij ieder van de graven.
De plechtigheid op de 1761 graven tellende oorlogsbegraafplaats had een rommelige, maar hartelijke afloop. Koningin Beatrix en prins Charles van Engeland spraken op weg naar de uitgang met veteranen en andere belangstellenden. Dat werd door de aanwezigen buitengewoon op prijs gesteld.
Een van de Britse predikanten haalde de Nederlandse schrijver Johan Fabricius aan, die enkele dagen na de dramatisch verlopen Slag om Arnhem tegen de Britse omroep BBC zou hebben gezegd dat de ’achterblijvers’ onder de soldaten niet eenzaam in koude aarde zouden rusten, maar in warme en dankbare herinnering levend zouden blijven.
Destijds vroeg een van de soldaten waarom de omwonenden ondanks hun eigen problemen toch zo veel hulp en onderdak gaven aan de soldaten van de uiteindelijk mislukte slag. Het antwoord werd gisteren op het kerkhof opnieuw aangehaald: „Jullie waren er, met andere woorden: jullie gaven hoop.”
Gedenken en verzoenen was het centrale thema tijdens de kerkdienst, die gistermorgen in de Nijmeegse St.-Stevenskerk werd gehouden voor ongeveer 500 veteranen. „Als we vergeven, kunnen we verder”, zo hield predikante P. Akerboom-Roelofs haar gehoor voor.
Nijmegen is bij de vijftigste herdenking van Market Garden in 1994 al begonnen met het uitnodigen van Duitsers bij de plechtigheden. Ook deze zondag zaten er Duitse oud-strijders in de kerk, die net als de vele Amerikanen, Canadezen, Engelsen en Polen in hun eigen taal welkom werden geheten. „Ik denk dat het goed is dat wij hier samen met hen zijn. We moeten nu toch eindelijk kunnen vergeven”, aldus de 87-jarige Amerikaanse oud-strijder John Fowles, die nooit eerder terugkeerde naar de slagvelden van toen.
Liefst 150.000 mensen bekeken zondagmiddag een parade van honderden hoogbejaarde veteranen en oude voertuigen. Evenals in 1944 lieten sommige veteranen meisjes op hun voertuig klimmen. Een aantal Amerikaanse veteranen kreeg van burgemeester Ter Horst van Nijmegen de zilveren Waalbrugspeld. Dat is een onderscheiding voor mensen die iets uitzonderlijks voor Nijmegen hebben gedaan.