„Iedereen die nu roept ‘nationalisme of protectionisme is goed’, vergeet dat je dan alles opknipt. De meeste landen hebben noch de slagkracht, noch de markt om dat te kunnen.” Nederland kan dat als handelsland al helemaal niet, stelt de minister.

In de Randwijklezing die het D66-kopstuk op Bevrijdingsdag hield, waarschuwt ze tegen leiders „die nationalisme weer omarmen” en „de rechtsstaat verzwakken”. Ze ziet hen de crisis en alle onzekerheid van dien aangrijpen om hun macht of schare volgelingen te vergroten. En Jodenhaat, rechts-extremisme, etnisch-nationalisme en de radicale islam de kop opsteken. „Nooit mogen we dit bagatelliseren of legitimeren.”

Volgens Kaag is juist internationale samenwerking nu belangrijk, om de crisis die het coronavirus veroorzaakt te bezweren. „De les van corona is niet achter de dijken, deuren dicht. Van 100 procent afhankelijkheid teruggaan naar 0 is niet reëel en niet de oplossing.”

Nederland was juist op zijn best als „wij, ook als het moeilijk was, de open samenleving bleven omarmen”, stelde Kaag in de naar verzetsdichter H.M. van Randwijk vernoemde lezing. Als „Nederland internationaal voorop liep”. Internationale verbanden als de EU en rechten voor minderheden mogen dan niet populair zijn, ze zijn belangrijk om te voorkomen dat het weer van uitsluiting en vervolging komt.

De minister pleit voor het maken van blijvende veranderingen en niet alles bij het oude laten als de uitbraak voorbij is. Zo wil ze de lonen van mensen die in de zorg en het onderwijs werken verhogen, wanneer dat financieel weer mogelijk is. Ze wil ook dat er naar duurzaamheid en digitalisering wordt gekeken. „Zo kunnen we proberen zin te geven aan deze uitzonderlijke periode. Om de keuzes te maken die bepalen hoe de wereld er de komende decennia uitziet.”