Buitenland

Jiang Zemin, opmars zonder charisma

Jiang Zemin, die op het punt zou staan het landsbestuur te verlaten, heeft nooit kunnen terugvallen op het charisma van voorgangers als Deng Xiaoping of Mao Zedong. De grijze technocraat laat desondanks een erfenis na die de geschiedenisboeken zal halen.

ANP
18 September 2004 11:14Gewijzigd op 14 November 2020 01:39

Hij leidde China onder meer de wereldhandelsorganisatie WTO binnen, hij wist de Olympische Spelen van 2008 naar Peking te dirigeren en hij stelde de communistische partij open voor zelfstandige ondernemers, ooit nog vloeken in de kerk. Jiang heeft zich vooral ontpopt als het figuur van de stabiliteit, het compromis en de consensus. Hij was geen man van de politieke theorieën, maar eerder een pragmatisch bestuurder.

Jiang was tussen 1993 en 2003 president van China op een moment dat de volksrepubliek was begonnen aan een enorme economische opmars die het land voorgoed heeft veranderd. De nu 78–jarige leidde het land vooral als een in Sowjet-Unie gestaalde technocraat, maar hij verbaasde toch geregeld met frivoliteiten. Zo zong hij in 1996 Love me Tender van Elvis Presley in het bijzijn van de toenmalige Filipijnse president Fidel Ramos. Hij bracht ook de Amerikaanse president Bush eens een serenade tijdens een banket.

Gedurende zijn hele leven gedroeg Jiang zich toch vooral tamelijk onopvallend. Na de dood van de oude strijder Deng in 1997 nam hij ook eigenlijk nooit werkelijk diens plaats in. Volgens velen miste de wat kleurloze bestuurder daarvoor eenvoudigweg de statuur. Maar misschien ook wilde Jiang niet zozeer een held alswel een modern staatsman zijn.

Jiang Zemin werd in 1926 geboren in Yangzhou in de oostelijke provincie Jiangsu. Op zijn twintigste trad hij toe tot de communistische partij. Hij behaalde in 1947 zijn ingenieursdiploma aan de Jiaotong–universiteit van Shanghai. In 1950 vertrok Jiang voor een periode van zes jaar naar de Stalin–autofabrieken in Moskou.

Bij terugkomst in China begon hij in relatieve stilte zijn lange mars door de instituties. De lijst van functies die hij bekleedde, is veel langer dan bijvoorbeeld die van Deng of Mao. Opvallend is het aantal posten waar hij „de tweede man" was: zeker tienmaal was hij vice–voorzitter, onderminister of plaatsvervangend hoofd. Op die manier klom hij op, van de Shanghai zeepfabriek in de jaren veertig tot de hoogste politieke echelons.

Pas in 1982 deed Jiang zijn intrede op het hoogste niveau, het Centraal Comité van de partij. Drie jaar later werd hij benoemd tot burgemeester van Shanghai. Jiang droeg die post eind 1987 echter alweer over aan Zhu Rongji, nadat hij tijdens het 13e partijcongres in oktober–november van dat jaar in het Politburo was opgenomen.

Jiang was een aanhanger van de economische en politieke hervormingen die vanaf 1979 waren doorgevoerd door China’s sterke man, Deng Xiaoping. Hoewel hij buiten Peking niet erg bekend was, werd zijn naam in 1988 al genoemd in verband met het premierschap, voordat die post in handen kwam van Li Peng.

Gedurende zijn gestage opmars in de Chinese hiërarchie werd Jiang over het algemeen gezien als gematigd progressief, maar in 1989 kwam daar verandering in. Bij de studentenopstand op het Plein van de Hemelse Vrede was Jiang de eerste provinciale autoriteit die zich uitsprak voor gewapend ingrijpen door het leger. Deze opstelling lokte veel kritiek uit. Hij zou te veel dansen naar de pijpen van de voorstanders van de harde lijn, in de hoop op deze manier nog hogerop te komen.

De beloning voor zijn trouw kwam in 1993 met zijn benoeming tot president. In de schaduw van de langzaam wegkwijnende Deng kon Jiang in alle rust bouwen aan zijn machtspositie. Toen Deng overleed, verliep de machtsoverdracht dan ook zonder enige rimpeling. Jiang bleef wars van iedere persoonlijkheidscultus en ging te werk zoals hij altijd had gedaan: pragmatisch en zonder zich te verliezen in ideologie.

RD.nl in uw mailbox?

Ontvang onze wekelijkse nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

Hebt u een taalfout gezien? Mail naar redactie@rd.nl

Home

Krant

Media

Puzzels

Meer