Aan het begin van de vorige eeuw maakte het 80 procent uit van de totale geldhoeveelheid. In 2019 was dat teruggelopen tot 16 procent. De bulk van ons geld bestaat vandaag de dag uit het bedrag op een betaal- of spaarrekening, het girale geld. In 2018 betaalden we 37 procent van onze aankopen in winkels, horeca en dergelijke met contant geld, in 2010 was dat nog 65 procent. De coronacrisis zorgt voor een verdere daling doordat klanten nu vaker pinnen.

De munten en bankbiljetten worden in omloop gebracht door De Nederlandsche Bank (DNB). Dat is een publieke, openbare instelling, die waakt over de waarde van ons geld. Daarom spreken we ook wel over publiek geld. Op en top betrouwbaar zogezegd. Giraal geld wordt uitgegeven door de commerciële banken, zoals Rabobank, ING en ABN AMRO, vandaar de aanduiding privaat geld. Als we bijvoorbeeld salaris uitgekeerd krijgen, vergroten zij het getal op onze rekening. Bij de geldautomaat kunnen we privaat geld omwisselen in publiek geld: we ontvangen biljetten in ruil voor een kleiner banksaldo.

Vertrouwen

Dat er voor burgers de mogelijkheid blijft om publiek geld te bezitten, is volgens DNB belangrijk voor hun vertrouwen in het geldstelsel. Vooral in crisissituaties, zoals oorlog, een wankelende bank of dreigende ineenstorting van het financiële systeem vluchten zij in munten en bankbiljetten; hoewel die geen waarde hebben in zichzelf, in de materialen waarvan ze gemaakt zijn. Ze hebben alleen waarde doordat je er erop vertrouwt dat je er iets voor kunt kopen. Als een bank omvalt en de overheid niet bijspringt, is je tegoed zomaar verdampt. Chartaal bezit voelt net iets beter. Goud vervult traditioneel een zelfde functie.

De crisis van 2008 heeft het aanzien van de commerciële banken geschaad. Er zijn discussies gestart om hun rol te beperken, om het geldstelsel te hervormen. Verder is er de opkomst van digitale munten. Tegen deze achtergrond wordt erover nagedacht huishoudens en bedrijven de keuze te geven om een rekening te openen bij de centrale bank: een CBDC, afkorting van Central Bank Digital Currency, digitaal centralebankgeld, een eigen digitale munt van DNB. Die publiceerde daarover deze week een rapport.

Bescherming

Op die manier blijft er –nu, wie weet, de contante versie misschien ooit helemaal verdwijnt– toch een vorm van publiek geld bestaan. Er komt dan geld dat meer bescherming biedt in onzekere omstandigheden dan het tegoed bij een willekeurige bank.

Zover is het echter nog lang niet. DNB wil vooroplopen, maar wel zijn eerst debat en regelgeving nodig in het hele eurogebied.