Onmiskenbaar heeft Nederland een christelijk verleden, dat je niet zomaar kunt wegpoetsen, betoogt Van Deursen. „Je kunt een vergelijking maken met Israël. Dat blijft het volk van God, al geeft het zich over aan afgoderij. Hoewel Nederland zich afwendt van het Evangelie, kun je het christelijke verleden niet ontkennen.”

Niettemin heeft Van Deursen grote moeite met de stelling van de minister-president dat Nederland in een bepaald opzicht nog christelijk is. Veel eerder is het tegendeel waar, benadrukt de historicus. „Vooral tijdens de paarse periode is er steeds meer afstand genomen van het christelijk gedachtegoed. Voor een partij als D66 konden christelijke zeden per definitie niet goed zijn. Er bestond aversie tegen de gedachte van het gezin als hoeksteen van de samenleving. Het homohuwelijk werd ingevoerd. Dat is in feite een persiflage (bespotting) van het christelijk huwelijk.”

Christelijke zeden verdwenen de afgelopen eeuw in rap tempo, signaleert Van Deursen. „Momenteel ben ik dagelijks bezig met de geschiedenis van de VU. In de jaren dertig van de vorige eeuw werden jongens die voor het huwelijk geslachtsgemeenschap met hun verloofde hadden, drie maanden geschorst van de universiteit. Waar zijn dat soort zaken gebleven?”

Met name het legaliseren van abortus vormt voor Van Deursen een dramatische breuk met de christelijke moraal. „Tot in het midden van de vorige eeuw werd abortus gezien als een zwaar crimineel delict. Nu zien velen het als een recht voor vrouwen. Als je abortus verbiedt, wordt dat opgevat als onderdrukking van de vrouw.”

Ook het feit dat een christelijke partij als het CDA zich laat vertegenwoordigen door moslims en boeddhisten, is voor de historicus een teken aan de wand. „Heel zonderling. Je maakt de definitie van christelijk dan zo breed, dat het woord zijn betekenis verliest. Alsof een overtuigd liberaal zich aansluit bij de PvdA.”

Premier Balkenende ziet tolerantie als een wezenskenmerk van de Nederlandse samenleving. „De Nederlandse geschiedenis kenmerkt zich door gedoogbeleid en pragmatische oplossingen”, beaamt Van Deursen. „In de 16e eeuw werd de Rooms-Katholieke Kerk niet verboden, hoewel de gereformeerden vonden dat die rooms-katholieken niet deugden. Er was ruimte voor zeer verschillende geloven.”

Nu lijkt de tolerantie in Nederland tot verdriet van Van Deursen steeds meer VVD-achtige trekjes te vertonen. „De liberale tolerantie wil het geloof beperken tot en verbergen in de privé-sfeer. Je ziet dat duidelijk in Frankrijk, waar men hoofddoeken, maar ook kruisen als uitingen van het geloof in het openbaar wil verbieden. Liberalen zien het christelijk geloof, ook in het onderwijs, als toegevoegd element. Terwijl christenen willen dat religie deel uitmaakt van het hele leven, de hele opvoeding.”

De identiteit van Europa is volgens Balkenende niet alleen gebaseerd op Griekse, Romeinse en Joods-christelijke tradities, maar ook islamitische en Arabische invloeden spelen een rol. Van Deursen kan daarin de premier niet erg volgen. „Ik zie dat niet zo duidelijk. Misschien heeft Balkenende dit gezegd uit hoffelijkheid ten opzichte van de moslims in ons land. Alleen een land als Spanje was tot de 15e eeuw onder heerschappij van de moslims. De islam bevond zich altijd ergens in de marge van de Europese samenleving. Je kunt eerder zeggen dat de Arabische wereld is beïnvloed door de westerse beschaving. Zo was Aristoteles ook in de Arabische wereld bekend.”

Islamiseert ons land? „Dat moet je niet uitsluiten”, zegt Van Deursen. „Getalsmatig groeit de groep moslims sneller dan de niet-moslims. De mogelijkheid bestaat dat in de toekomst spanningen ontstaan. Moslims kunnen zich achtergesteld voelen. Die zullen een vuist willen maken door een moslimpartij op te richten.”

Dit is het eerste deel in een korte serie over de stelling van premier Balkenende dat Nederland in zekere zin een christelijk land blijft. Morgen deel 2.