Dat bleek maandag uit de verhoren door de tijdelijke commissie infrastructuur (TCI). De projectdirectie hsl-zuid had besloten om de aanbesteding van de zogeheten onderbouw van de spoorlijn -de betonnen platen, tunnels en viaducten- op te knippen in vijf trajecten van Noord-Holland tot en met Noord-Brabant. De aanleg daarvan werd geraamd op 3,9 miljard gulden.

Toen de offertes van de bouwers werden geopend, bleek dat de aannemers uitkwamen op een bedrag van niet minder dan 5,7 miljard gulden. De projectdirectie hsl-zuid besloot niet over te gaan tot onderhandelingen over de prijs. De groep vermoedde verboden vooroverleg tussen aannemers over prijsafspraken en besloot de NMa in te schakelen. De aanbestedingen werden opgeschort in afwachting van een uitspraak van de Raad van Arbitrage in de bouw, die door de gang van zaken onvermijdelijk in beeld kwam.

De NMa liet in 1999 weten dat ze niet voldoende mankracht had voor een onderzoek. Dat onderzoek kwam pas later, na onthullingen over schaduwboekhoudingen van aannemers.

Minister Netelenbos van Verkeer sprak in het najaar van 1999 harde taal na het mislukken van de aanbesteding in Noord-Holland, maar ondertussen probeerden de projectdirectie hsl-zuid en de aannemers in het geheim nader tot elkaar te komen. In een hotel in Hoofddorp poogden in november 1999 vertegenwoordigers van de opdrachtgever en de bouwers de kloof tussen raming en offerte te verkleinen. Gedurende twee dagen werden lijstjes met mogelijke besparingen uitgewisseld, maar dit leidde niet tot overeenstemming.

Via een arbitragezaak begonnen in december 1999 opnieuw onderhandelingen. Beetje bij beetje werd het hsl-project uitgekleed. Zo sneuvelden perrons en zou er minder beton worden gebruikt. Ten slotte besloot de overheid allerlei risico’s van de bouwers over te nemen. De projectdirectie hsl-zuid besefte toen nog niet dat de overheid later voor die risico’s zou moeten opdraaien. Dat werd pijnlijk duidelijk toen LPF-minister De Boer van Verkeer in 2002 bijna 1 miljard euro aan risicoreservering op zijn begroting moest inboeken. Dat leidde uiteindelijk tot de instelling van de TCI.

De commissie vermoedt dat minister Netelenbos destijds niet helemaal eerlijk is geweest over de gang van zaken. De ex-bewindsvrouw mag donderdag tekst en uitleg komen geven.