Dat het succesvol verliep is in niet geringe mate te danken aan het improvisatietalent en de wendbaarheid van iedereen die bij het historische bezoek was betrokken. Beveiliging, ambassade, Buitenlandse Zaken, hofhouding en Rijksvoorlichtingsdienst moesten herhaaldelijk van koers veranderen, maar dat lukte zonder aanvaringen. Ook Indonesië liet zich van zijn beste kant zien. Dat was bij het staatsbezoek in 1995 nog heel anders.

Dat het bezoek niet volgens planning zou verlopen wist de koning al kort voor aankomst afgelopen maandag in Jakarta. Toen werd bekend er dat zich op Kalimantan een ernstig bootongeluk had voorgedaan bij de voorbereiding van het voor donderdag geplande koninklijk bezoek. Uiteindelijk bleken daarbij zeven mensen het leven te hebben verloren. Het koningspaar was zeer aangedaan. Het herinnerde hen aan de aanslag in Apeldoorn, en het was duidelijk dat het programma moest worden aangepast.

Niet naar Kalimantan

Dat betekende niet automatisch het schrappen van het bezoek aan Kalimantan. Te denken viel aan een bezoek om de nabestaanden van de slachtoffers te troosten, of op andere wijze te delen in het enorme leed van de families van de vrijwilligers en medewerkers van het Selangau National Park. Tegelijkertijd zou het opvangcentrum voor verdreven orang-oetans nog kunnen worden bezocht, en de ‘school’ waarop de verweesde apen leren hoe te overleven in het oerwoud. Daar was immers al maanden naar het bezoek toegewerkt. Maar op advies van Indonesië werd er van de reis afgezien. „We hopen nog een keer terug te gaan”, zei de koning donderdag op Sumatra, waar hij een dag eerder dan gepland naartoe ging.

Zo’n wijziging op het laatste moment in een maandenlang voorbereid programma is geen sinecure. Er moesten nieuwe chartervluchten worden geboekt, hotelkamers worden geannuleerd en extra gereserveerd, lokaal vervoer worden afgezegd en geregeld, reisschema’s van de koninklijke beveiligers moesten worden gewijzigd en op Sumatra moest iedereen een dag eerder dan voorzien klaarstaan. Het lukte uiteindelijk, en mede daardoor lijkt de nare smaak van het bezoek 25 jaar geleden definitief weggespoeld.

In zijn nopjes

Dat de koning anders dan zijn moeder destijds ook geen meel in de mond hoefde te nemen wat betreft de erkenning van de datum van de Indonesische onafhankelijkheid (17 augustus 1945, en niet 27 december 1949), en excuses en spijt mocht uiten, zette uiteraard ook de toon voor het bezoek. „President Widodo was in zijn nopjes”, wist de koning. De Indonesische gastheer had niets hoeven zeggen, een blik van verstandhouding was genoeg geweest, zei Willem-Alexander.

Hij benadrukte –in een reactie op de boze reacties in eigen land– nog eens respect te hebben voor álle veteranen – ook die destijds tegen de Indonesische onafhankelijkheid hebben gestreden en die, zoals minister Ben Bot het zo fraai uitdrukte, „aan de verkeerde kant van geschiedenis” hebben gestaan. De koning hoopte dat ze de juistheid van zijn woorden zouden inzien, en bijvoorbeeld hun ‘verdiende’ koninklijke onderscheidingen niet zouden terugsturen.

Onzekerheid

Met het historische bezoek achter de rug breekt er voor het hof een tijd van onzekerheid aan. Het coronavirus gooit wereldwijd agenda’s en plannen in de war en de koninklijke agenda vormt daarop geen uitzondering. Koningsdag is het eerste grote publieke evenement waarover een besluit moet worden genomen, op advies van RIVM en in overleg met de gemeente Maastricht en andere betrokkenen. De MKZ-crisis leidde in 2001 tot het schrappen van Koninginnedag. Er is dus een precedent. Andere activiteiten zijn al geannuleerd, inclusief NLDoet, Boomfeestdag en de viering van de 80e verjaardag van koningin Margrethe op 16 april. Of het voor juni geplande staatsbezoek aan Duitsland kan doorgaan, zal de tijd leren.