Het abc van de liturgie
Binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken –en niet alleen daar– is het nodige gaande op het gebied van de liturgie. Zo worden in vanouds klassiek vormgegeven kerkdiensten meer en meer invloeden uit de evangelische beweging zichtbaar. Iets wat ds. Jan Groenleer uit Leiden, emeritus predikant van de CGK, met lede ogen aanziet. Want hij pleit weliswaar óók voor vernieuwing van de liturgie, maar dan in een andere richting: die van de oecumene en de hoogliturgische vormen en gebruiken. Daarvan getuigt zijn jongste pennenvrucht, ”Rechte paden, kromme wegen”.
Het is een toegankelijk boekje, op een speelse manier gestructureerd. Ds. Groenleer nam het bekende rijmpje ”A is een aapje, dat eet uit zijn poot” als uitgangspunt. Maar dan met 26 liturgische onderwerpen: van ”A is van aanvang, zoiets als begin” tot ”Z is van zingen, en zegen tot slot”. Dat doet op het eerste gezicht een beetje knullig en gekunsteld aan. Bij sommige letters moest dan ook een noodgreep worden toegepast –de Griekse X en de geheven handen van de Y– om het alfabet compleet te maken.
Intussen stelt de auteur heel wat liturgische kwesties op een onderhoudende maar fundamentele wijze aan de orde. Zo houdt hij een pleidooi voor de psalmen, die hij wat uit zicht ziet verdwijnen; daarbij stelt hij de interessante vraag of we niet beter onberijmde psalmen zouden kunnen zingen. Ds. Groenleer pleit ook voor kwalitatief hoogstaande kerkmuziek („om als kerk het beste te geven om de lofzang op de drie-enige God gaande te houden”, waarbij hij ruimte ziet voor meer dan alleen het orgel in de eredienst („als er maar muziek klinkt die bij de kerk hoort”).
De predikant is duidelijk kritisch op vernieuwingen die ingevoerd worden om bijvoorbeeld de jongeren bij de kerk te houden. Zo is hij er geen voorstander van om de Schriftlezing te laten verzorgen door een jongere met als enige doel dat zo iemand dan een actieve rol heeft; terwijl daardoor de lezing kan verrommelen. Als de ”lectores” echter goed worden geïnstrueerd en getraind vindt ds. Groenleer het wel een goed idee om de gemeente op deze manier in te schakelen.
Op een aantal punten zullen gereformeerde lezers de wenkbrauwen fronsen, bijvoorbeeld als de auteur schrijft over de buiging richting een kruis, de waarde van wierook, liturgische kleding, de paaskaars en de waardering van Maria. Hier gaat ds. Groenleer wel heel ver in zijn verlangen naar liturgische oecume.
Dat neemt niet weg dat deze CGK-predikant vanuit zijn liefde voor een verzorgde liturgie in kort bestek heel wat behartenswaardigs naar voren brengt.
Boekgegevens
Rechte paden, kromme wegen. Een alfabetische wandeling langs liturgische praktijken – van aanvang tot zegen, Jan Groenleer; uitg. bc∙bs; 165 blz.; € 19,99
