Wie kan aan de verkiezingen meedoen?

Op papier kan elke Iraniër tussen de 30 en 75 jaar zich kandidaat stellen voor het parlement. Extra voorwaarde is dat je ten minste een masteropleiding met succes hebt afgerond en je toewijding aan de islam hebt getoond. Met uitzondering overigens van de kandidaten die in de race zijn voor een van de vijf vaste zetels die voor (religieuze) minderheden zijn gereserveerd: joden, zoroastriërs, christenen en Armeniërs. Voor mannen geldt ook nog de eis dat zij hun militaire dienstplicht hebben vervuld.

Er zijn politieke partijen in Iran, maar die staan niet op het stembiljet. Kiezers stemmen op individuele personen. Die hebben zich in allerlei verbanden verenigd, die weer door uiteenlopende politieke coalities of maatschappelijke groeperingen worden gesteund. Maar ook die vind je niet op het stembiljet terug.

Wie mogen er niet aan de verkiezingen meedoen?

Er hadden zich meer dan 15.000 kandidaten voor deze parlementsverkiezingen gemeld. De Raad van Hoeders, die toezicht houdt op de naleving van de grondwet en de principes van de islam, heeft echter 7296 namen van de lijst geschrapt, inclusief een fors aantal zittende volksvertegenwoordigers. De meesten zijn in de ogen van de raad te hervormingsgezind en worden als bedreiging voor het zittende regime gezien.

Los daarvan hebben tientallen politieke ‘veteranen’ uit eigen beweging besloten zich niet verkiesbaar te stellen. Onder hen is bij voorbeeld de invloedrijke Ali Larijani, een van de hoofdonderhandelaars over het nucleaire akkoord van 2015.

Waarom proberen de machthebbers de verkiezingen al op voorhand zo vergaand te beïnvloeden?

De Raad van Hoeders schrapt bij elke verkiezingen een fors aantal namen van de kandidatenlijst. Doorgaans gebeurt dat minder bij de parlementsverkiezingen, omdat de volksvertegenwoordiging slechts beperkte bevoegdheden heeft. Dit keer is ook daar de selectie echter heel rigoureus gegaan. Per saldo is er in bijna geen kiesdistrict een hervormingsgezinde kandidaat meer over.

De overreactie van de raad kan het gevolg zijn van de grootschalige protesten van eind vorig jaar. Honderdduizenden ontevreden, vooral jonge Iraniërs gingen de straat op om tegen het regime te betogen en economische hervormingen te eisen. Het neerschieten van een Oekraïens passagiersvliegtuig door Iran leverde ongekend heftige demonstraties tegen de machthebbers op.

Kennelijk wil het regime dit deel van de kiezers monddood maken, door ze de mogelijkheid te ontnemen op een gematigde of hervormingsgezinde kandidaat te stemmen. De opkomst zal daardoor vermoedelijk ook extreem laag zijn, wat de hardliners alleen maar in de kaart zal spelen.

Verder zijn er volgend jaar in Iran presidentsverkiezingen. Het is niet ongebruikelijk dat de machthebbers in de aanloop naar die electorale strijd op alle terreinen de touwtjes strakker aantrekken.

Wat staat er op het spel in deze verkiezingen?

Op economisch gebied staat het er in Iran niet al te best voor. De internationale sancties, en vooral die van de Verenigde Staten, treffen de bevolking hard. De werkloosheid rijst de pan uit, evenals de prijzen van veel basisbehoeften.

Veel dieper gaat echter de drang naar vrijheid van vooral de jongere generatie in Iran. Het harde neerslaan van de protesten van vorig jaar en het ingrijpen in de verkiezingsstrijd laten echter weinig illusies bestaan over snelle en ingrijpende hervormingen in de Islamitische Republiek.

Bevoegdheden parlement Iran

Het parlement in Iran bestaat uit 290 volksvertegenwoordigers, afkomstig uit 31 provincies. Zij worden rechtstreeks door het volk gekozen, maar niet nadat hun kandidatuur door de invloedrijke Raad van Hoeders is goedgekeurd.

De Majlis, zoals de volksvertegenwoordiging in Iran officieel heet, heeft de bevoegdheid wetgeving op alle mogelijke terreinen aan te nemen en internationale verdragen goed te keuren. Het parlement kan ook ministers naar huis sturen en de president afzetten.

De Raad van Hoeders, als lange arm van de oppermachtige Iraanse geestelijkheid, toetst echter elke beslissing van de volksvertegenwoordiging aan de grondwet en de islam. In de praktijk betekent dit dat het parlement aan de leiband van het regime loopt of bij afwijkende standpunten buitenspel wordt gezet.