Mij werd gevraagd me in een nieuw panel van columnisten te vervoegen en het over ”milieu en technologie” te hebben in plaats van ”wetenschap en techniek”. Nu kom ik niet uit een milieu van technologen. Mijn wieg stond in het fruitboerenland van de Betuwe. Ik studeerde agrarische economie aan de Landbouwuniversiteit in Wageningen. Daar ging het al over milieueconomie en milieutechnologie. Deze ‘groene’ universiteit houdt zich bezig met een levensvatbare landbouw en een goede voedselproductie en gezonde leefstijl in deze wereld. Kortom, hoe houden we rekening met het leefmilieu en dragen we bij aan een hoge kwaliteit van leven? Daarbij wordt gebruik gemaakt van ‘groene’ technologie, die producten en processen milieuvriendelijker maakt. Voorbeelden zijn het verlagen van het energieverbruik en het verminderen van de uitstoot van stikstof, CO2 en fijnstof.

Maar, hoe geeft duurzaamheid invulling aan die andere betekenis van milieu? Dus niet het geheel van de atmosfeer, bodem en water, die invloed hebben op planten, dieren en mensen, maar de maatschappelijke omgeving waarin men leeft, woont en werkt! Die betekenis van milieu betreft sociale duurzaamheid. Dit gaat over hoe sterk de relaties tussen mensen zijn, ze elkaars identiteit (h)erkennen en hun interactie binnen een gemeenschap waarderen. Hoe organiseren we onszelf en zijn we ons bewust van de gevolgen van het eigen handelen voor de leefomgeving? Hoe gaan mensen met elkaar op een goede manier om in relaties die betekenisvol voor elkaar zijn? Dit gaat over de ”Kracht van Relaties”, zoals het nieuwe overkoepelend onderzoeksprogramma op de Christelijke Hogeschool Ede heet.

Goed met elkaar samenleven betekent dat mensen op een waardige en rechtvaardige manier met elkaar omgaan, opkomen voor wat zwak en kwetsbaar is en elkaars verschillen in overtuiging verdragen. De filosofe Nussbaum houdt ons in haar boek ”Politieke Emoties, waarom een samenleving niet zonder liefde kan” voor dat een gezond maatschappelijk leven gedragen wordt door betrokkenheid op elkaar.

Mensen ontwikkelen hun persoonlijke identiteit in samenspraak met anderen en hebben die nodig om een authentiek mens te worden. De psychiater Terruwe noemde dit: goedheidsonthulling. Dit principe gaat over erkenning en waardering voor elkaar om te ontwikkelen in liefde. Dan geven wij om onze naaste en zorgen wij ervoor dat die ander tot zijn recht kan komen. Dat geldt met familie thuis, vrienden en bekenden op de vereniging, collega’s op het werk en gemeenteleden in de kerk.

Onze samenleving is hyperindividualistisch, aldus columnist David Brooks van The New York Times. In ”De tweede berg, de zoektocht naar een zinvol leven” beschrijft hij hoe het eerste levensdeel van westerse mensen draait om het najagen van persoonlijk geluk, plezier en erkenning door het bereiken van opleiding, carrière en relaties. Het is als een ”eerste berg”, die, eenmaal beklommen, ons in een leegte laat staren, alsof er niets meer is. Hij roept ons op die ”tweede berg” te beklimmen, waar het niet om jezelf maar om anderen draait. Vreugde zit in diepe relationele verbinding tussen mensen.

Laten we 2020 uitroepen tot het jaar van de sociale duurzaamheid. Laten we ons sterk maken voor het vergroten van saamhorigheid in onze directe leef- en werkomgeving en het goed (leren) omgaan met een diversiteit van opvattingen en overtuigingen. Het is belangrijk dat mensen zich gezien weten en zich in een groter verband betekenisvol voelen opgenomen. Kortom, aan wie kun je in 2020 liefde, trouw, genegenheid en warmte kwijt om het weidse uitzicht van de tweede berg te beleven?

De auteur werkt bij de CHE en Nyenrode Business Universiteit.