Factsheet: het Britse kiesstelsel
Zo’n 46 miljoen Britse stemgerechtigden mogen op 12 december naar de stembus. Zij kunnen bij de parlementsverkiezingen niet allemaal op dezelfde kandidaten stemmen, maar hebben alleen de keuze uit politici die in hun kiesdistrict meedoen. Hoe werkt dat?
- Het districtenstelsel: Het Verenigd Koninkrijk is opgedeeld in 650 kiesdistricten. Inwoners kiezen de kandidaat die hun gebied gaat vertegenwoordigen in het Lagerhuis (‘House of Commons’) van het parlement in Londen. In elk district wint de kandidaat die de meeste stemmen krijgt. Dat betekent feitelijk dat de parlementsverkiezing bestaat uit 650 miniverkiezingen op lokaal niveau. Premier Boris Johnson staat op de kieslijst in het Londense district Uxbridge and South Ruislip. Dat is de enige plek waar kiezers rechtstreeks op hem kunnen stemmen.
Engelse overmacht: De meeste kiesdistricten (533) bevinden zich in Engeland, gevolgd door Schotland (59), Wales (40) en Noord-Ierland (18). Het gemiddelde aantal stemgerechtigden per district loopt uiteen. Het gaat gemiddeld om ruim 72.000 personen in Engeland, 68.000 in Noord-Ierland, 67.000 in Schotland en 56.000 in Wales. De omvang van districten varieert van ruim 7 vierkante kilometer tot 12.000 vierkante kilometer.
Allianties: Omdat per district maar één kandidaat kan winnen, kunnen partijen met vergelijkbare standpunten elkaar flink voor de voeten lopen. Daarom hebben drie relatief kleine partijen die tegen de brexit zijn de handen ineengeslagen. De Liberaal Democraten, Groenen en Plaid Cymru uit Wales maken afspraken over welke kandidaten waar meedoen.
De drie partijen werkten eerder dit jaar al samen bij een tussentijdse verkiezing in het district Brecon and Radnorshire. Plaid Cymru en de Groenen besloten daar niet mee te doen. De kandidate van de Liberaal Democraten won vervolgens van een partijgenoot van premier Johnson.
Ook voorstanders van de brexit proberen kiezers te dwingen om strategisch te stemmen. De Brexit Party doet niet mee in 317 kiesdistricten waar de Conservatieve Partij in 2017 won. Kiezers die daar op de pro-brexitpartij van Nigel Farage hadden willen stemmen, hebben dus pech.
- Lege zetels in het parlement: Niet alle 650 parlementsleden in het Lagerhuis doen mee aan stemmingen. Zo houden de parlementsvoorzitter en zijn drie vicevoorzitters zich afzijdig. Daarnaast willen de zeven parlementariërs van het Noord-Ierse Sinn Féin niet in het Britse parlement. Dat betekent dat de afgelopen tijd 320 stemmen nodig waren om daar aan een simpele meerderheid te komen.