Een hoogtepunt van de romantiek, zo ziet Harbers (33) de liederen van Schubert. „De emotie speelt in zijn muziek een hoofdrol.”

Een van de liederen die er voor de Zeister pianist uitspringen, is ”Ständchen”. „Dat betekent serenade, een liefdeslied, waarin een geliefde wordt toegezongen.”

Harbers voert het lied regelmatig uit tijdens zijn concerten, maar meestal zonder zanger: hij speelt de bewerking van het stuk die de Hongaarse componist Franz Liszt (1811-1886) voor piano solo schreef. „Liszt maakte regelmatig dit soort transcripties. Hij was onder de indruk van Schuberts muziek en wilde die graag delen met zijn publiek. In een tijd zonder cd’s was het schrijven van een pianobewerking dé manier om anderen kennis te laten maken met deze muziek.”

Het lied weet de sfeer van een serenade op te roepen, vertelt Harbers. „De eerste noten klinken als improviserend gitaargetokkel. Dan zet de zanger in met een lyrische melodie. De tekst van het gedicht dat Schubert gebruikte, begint heel romantisch: „Zachtjes zweven mijn liederen door de nacht naar jou.””

Showman

Liszt was een echte showman met de statuur van een popster, zegt Harbers. De pianovirtuoos trok volle zalen. Volgens de overlevering vielen soms vrouwelijke luisteraars flauw als Liszt de toetsen beroerde. Die virtuositeit klinkt ook door in zijn pianotranscriptie van ”Ständchen”. „In het eerste couplet volgt hij letterlijk Schubert. Daarna wordt de hand van Liszt in de muziek steeds meer hoorbaar.”

In het tweede couplet verhuist de melodie een octaaf omlaag. „Begeleiding en melodie lopen dan voortdurend door elkaar. Het is alsof er drie handen tegelijk spelen – dat was echt het handelsmerk van Liszt. Erg moeilijk om te spelen, maar het levert een schitterende klank op.”

In het derde couplet past Liszt nog een kunstgreep toe op Schuberts muziek. „Hij deed een geniale vondst, namelijk dat de melodie zich goed leent voor een canon. Voortdurend klinkt een echo van de melodie. Het is alsof de geliefde die wordt toegezongen zich uit het raam buigt en terugzingt.”

Door de aanpassingen van Liszt is het stuk technisch een uitdaging, zegt Harbers. „Het is een kwestie van maandenlang bijschaven. Het stuk in de grondverf zetten, vingerzettingen uitzoeken, is slechts het begin. De grootste uitdaging is om de expressie zonder hindernissen over te brengen. Mij hielp het om het lied zelf mee te zingen.”

Soms heeft een muziekstuk tijd nodig. „Nadat ik het lied in 2014 op cd zette, heb ik het lang niet meer gespeeld. Eigenlijk is dat de meest vruchtbare manier om zo’n stuk verder te laten ontwikkelen. Als je het na jaren weer oppakt, voel je aan alles dat de muziek in een ander gebied van je hersenen terecht is gekomen. Daar kun je niet tegenop studeren.”

Herinneringen

Vanwege de pakkende melodie werd ”Ständchen” een van Schuberts beroemdste liederen. „Regelmatig hoor ik op concerten terug dat mensen herinneringen hebben aan deze muziek”, vertelt Harbers. „Dan vertellen ze bijvoorbeeld: „Ik lag vroeger als klein meisje onder de piano te luisteren als mijn moeder dit speelde.” Zelf heb ik het lied tijdens onze trouwdag voor mijn vrouw gespeeld.”

De pianist uit Zeist wordt met name aangesproken door de gedachte dat „twee talenten werkten aan zes minuten muziek. Je hoort zowel Schubert als Liszt aan het werk. Ook spreekt het me aan dat je bij bijna iedere maat van de muziek wel een verhaal kunt vertellen.”

Het delen van dat verhaal is een van Harbers’ handelsmerken geworden. Tijdens koffieconcerten op allerlei plaatsen in het land speelt hij laagdrempelige klassieke en eigentijdse muziek. „Daarbij leg ik altijd uit wat er in de muziek gebeurt. Of ik laat mensen uit het publiek hun herinneringen met de stukken delen. Ik zie het als mijn missie om muziek toegankelijk te maken voor een breed publiek.”

Grafschrift

Enkele maanden nadat hij ”Ständchen” schreef, overleed Schubert, 31 jaar jong. Zijn grafschrift vermeldt: „De toonkunst begroef hier een rijk bezit, maar nog veel schoner verwachtingen.” Een uitgever bundelde Schuberts laatste liederen en doopte het werk tot ”Zwanenzang”.

De tragiek van Schuberts levensverhaal hoort Harbers ook terug in het lied. „De laatste vraag die de dichter stelt, is: „Maak mij gelukkig.” Daarna volgt een slotakkoord, maar de laatste noot die je daarin zou verwachten, komt niet. Het is als het ware een open einde: er komt geen antwoord op de vraag.”

Wouter Harbers

Wouter Harbers wordt op 7 februari 1986 geboren in Rijssen. Vanaf zijn negende ontvangt hij orgelles van onder meer Peter Eilander en Dick Sanderman. Pianolessen volgt hij bij de Russische pianiste Olga Malkina.

Op advies van zijn ouders stelt Harbers zijn muzikale ambities uit tot hij een pabodiploma in bezit heeft. Hij is daarop enkele jaren actief als leerkracht en studeert in deeltijd koordirectie. In 2005 debuteert hij als pianist in een recital met de bariton Kees van Bochove, met wie hij in 2008 de liedbundel ”Schwanengesang” van Franz Schubert opneemt.

Nadat Harbers in 2011 het EMG-concours in de categorie piano wint, besluit hij zich volledig toe te leggen op het musiceren. In 2012 debuteert hij op de klassieke muziekzender Radio 4.

In 2018 volgt de inwoner van Zeist verschillende masterclasses als liedbegeleider, onder meer in Oxford. Momenteel is hij voornamelijk actief als pianist met jaarlijks zo’n 150 concerten, zowel als solist als met verschillende musici zoals violist Robert Cekov of fluitiste Marjolein de Wit. Ook is hij dirigent van drie koren, waaronder vocaal ensemble Lobet den Herrn te Bodegraven.

serie Mijn muziekstuk

In de vijfwekelijkse serie ”Mijn muziekstuk” voeren musici voor de camera hun favoriete muziekstuk uit en vertellen het verhaal achter de compositie. Volgende aflevering: 20 december.