Een van de zeven nominaties betreft een driemanschap van medisch hoogleraren, te weten de Leidse internist Hanno Pijl, de Utrechtse psychiater Jim van Os en de Amsterdamse reumatoloog Dirk-Jan van Schaardenburg. Zij zijn in 2018 in de Raad van Advies gestapt van de Academy for Integrative Medicine (AIM), het opleidingsinstituut voor integrale geneeskunde (integrative medicine, IM) in Nederland.

Prof. Jim van Os legt uit wat IM inhoudt. „Hierbij staat de therapeutische relatie tussen patiënt en hulpverlener centraal, en wordt er gekeken naar alle aspecten van de mens: fysiek, emotioneel, mentaal en spiritueel. Daarbij wordt op basis van wetenschappelijk onderzoek gebruikgemaakt van alle geschikte therapeutische en leefstijlbenaderingen.”

Volgens Van Os is IM in de Verenigde Staten ontwikkeld en wordt die daar aan 57 academische centra, waaronder Yale, Harvard en Stanford, onderzocht en toegepast.

Dr. Cees Renckens, voorman van de VtdK, heeft grote moeite met IM en met het lidmaatschap van de drie hoogleraren bij het AIM. „Hiermee verhogen ze de status van een instituut dat kwakzalverij en alternatieve geneeskunde bevordert. Zij vinden dat de reguliere geneeskunde samengevoegd moet worden met werkzame alternatieve geneeswijzen. Wij zijn juist voorstander van een duidelijke scheiding tussen die twee.”

Renckens beschouwt reguliere geneeswijzen als „adequaat bewezen.” Dat betekent volgens hem dat de effectiviteit ervan is aangetoond en er een plausibele verklaring is voor het werkingsmechanisme. „Hoe alternatieve behandelingen zouden werken, is vaak onbegrijpelijk.”

Extra kwalijk vindt Renckens het feit dat de drie hoogleraren lesgeven aan medisch studenten. „Zij zouden hen juist moeten waarschuwen voor IM.”

Renckens hoopt dat ze door de nominatie aan het denken worden gezet.

Grote eer

Prof. Van Os reageert laconiek. „Ik beschouw de nominatie als een grote eer, omdat ik me juist wil inzetten voor de integratie van professionele en ervaringskennis in de zorg. De nominatie geeft aan dat deze integratie niet zonder botsingen gaat – we zijn dus op de goede weg.”

Prof. Hanno Pijl vindt dat de VtdK „met oogkleppen op” naar de geneeskunde kijkt. „Er is grote behoefte is aan integratie van leefstijlmaatregelen met de reguliere geneeskunde. Bijna alle chronische ziekten van deze tijd zijn het gevolg van interacties tussen onze genen en onze manier van leven.”

Het is volgens Pijl een illusie dat je chronische ziektes kunt oplossen met pillen of operaties. „Zolang je niets doet aan voeding, lichamelijke activiteit, stressmanagement en slaaphygiëne blijft het dweilen met de kraan open.”

Ook het Máxima Medisch Centrum in Veldhoven is genomineerd voor de Meester Kackadorisprijs „voor het binnen zijn poorten toelaten van projecten in het kader van IM,” aldus de toelichting op de website van de VtdK. Het gaat hierbij om een IM-behandelmodule als aanvulling op de normale zorg.

Antivaccinatieboeken

Een andere genomineerde is Jean-Christophe Boele van Hensbroek, directeur van uitgeverij Lemniscaat.

Renckens licht toe wat hij heeft ‘misdaan’. „Boele van Hensbroek heeft antivaccinatieboeken uitgebracht. Nota bene als uitgever van kinderboeken. Met deze boeken geeft hij het signaal af dat vaccineren alleen maar schadelijk is. Ik vind dat hij daarom mede aansprakelijk is voor dodelijke slachtoffers als gevolg van het zich niet laten inenten tegen bijvoorbeeld mazelen.”

Boele van Hensbroek was niet bereikbaar voor een reactie.

Ook dr. Piet Leguit maakt kans op de prijs. De website van de VtdK vermeldt een aantal opmerkelijke zaken over deze voormalige chirurg van het Utrechtse Diakonessenhuis. „Hij kreeg geen toestemming waxinelichtjes te laten branden bij stervende patiënten. Ook werd zijn voorstel om muziektherapie in te zetten op de intensive care afgewezen. Hij had al een harpiste bereid gevonden om te komen.”

Renckens verklaart dat deze anekdotes niet zijn gebaseerd op roddelpraatjes, maar rechtstreeks stammen uit het in 2013 verschenen boek van Leguit, getiteld ”Verdrongen gevoel”.

Leguit geeft desgevraagd aan dat hij inderdaad een kaarsje wilde branden en muziektherapie op de IC wilde inzetten. Alleen ontbreekt de context. „Die stervende patiënt was een vrouw van 86 die was geopereerd aan een gebroken heup en een longontsteking had. Ik zie haar nog op bed liggen. Zwaar dement was ze. Haar echtgenoot, een verschrompeld mannetje, zat er verdrietig naast. Ik zei: „We kunnen haar niet meer helpen. Weet u, ik zal een kaarsje voor haar branden.” Dat wordt al millennia door vele godsdiensten beschouwd als een teken van respect voor het leven en eerbied voor de dood. Maar dat mocht niet. Toen zei ik: „Ik brand wel een kaarsje voor haar in mijn hart.” Dat neemt Renckens mij kwalijk. Maar welke arts gaat tegenwoordig nog langs stervende patiënten om afscheid te nemen?”

Dat Renckens zijn voorstel om muziektherapie op de IC in te zetten afkeurt, begrijpt Leguit niet. „Betrouwbaar, dubbelblind onderzoek laat zien dat muziek, met name harpmuziek, angst en pijn vermindert en de slaap verbetert.” Leguit had graag muziek op de IC gewild, maar dat plan ging niet door als gevolg van geldgebrek. „Ik krijg nog tranen in mijn ogen als ik terugdenk aan de uitvoering van de harpiste. Prachtig.”

Beschaamd

Recent werd Leguit lid van de Raad van Advies van de AIM. „De lijst van misstappen is langer”, staat er verder op de website van de VtdK. „De jury vraagt zich daarom beschaamd af waarom Leguit pas nu is genomineerd.”

Zaterdag volgt de prijsuitreiking. Renckens laat weten dat de winnaar, die van tevoren op de hoogte was gesteld, bereid is om naar de ceremonie in Amsterdam te komen. „Wel bijzonder, want dat is de afgelopen zestien jaar nog maar vier keer eerder voorgekomen.” De winnaar krijgt een diploma en een trofee, en mag een weerwoord schrijven in het tijdschrift van de VtdK. Wie hij of zij is, houdt Renckens nog even geheim.