De kerk mag zich best weleens uitspreken tegen een onbekommerd gebruik van sociale media, vindt Tony Reinke. Zijn advies aan christenen: Leg je smartphone een tijdje weg. Om digitaal te vasten.
De Amerikaanse uitvinder Samuel Morse verstuurde in het voorjaar van 1844 voor het eerst een bericht met zijn elektrische telegraaf. Het was een Bijbeltekst: „Wat God heeft gedaan” (Numeri 23:23).
De morsecode werd een persoonlijk tekstbericht, en dat werd weer een tweet. Het zijn 175 jaar later meestal geen Bijbelteksten meer die mensen graag op Twitter, Facebook of Instagram zetten. We laten graag iets van onszelf zien, zegt Reinke, hoofd communicatie van Desiring God, de organisatie van de Amerikaanse predikant John Piper. En al die informatie die tot ons komt –via sociale media, maar ook door reclames, films en computergames– verandert ons.
Reinke houdt zich al een tijdje bezig met de invloed van smartphones en social media op het leven van christenen. Eerder schreef hij het boek ”12 Ways Your Phone Is Changing You”, dat in 2017 bij de Apeldoornse uitgeverij De Banier in een Nederlandse vertaling verscheen: ”Altijd en overal. Hoe je smartphone je leven verandert”.
Hij wil christenen helpen kritisch én Bijbels te denken over technologische ontwikkelingen die de wereld veranderen. „Kunstmatige intelligentie, zelfrijdende auto’s, autonome robots: ze zijn in opkomst, maar staan vaak nog ver af van het dagelijks leven van een christen. Maar de vraag hoe je met je smartphone moet omgaan, is relevant voor iedereen.”
Dus moest er een vervolg komen op zijn eerste boek: ”Competing spectacles”. In het Nederlands betekent dat, letterlijk vertaald, „concurrerende schouwspelen”, en dat is precies wat Reinke bedoelt: een schouwspel is alles wat onze aandacht vraagt. Het wil onze tijd, onze bewondering, ons hart, dat eigenlijk voor God is gemaakt. En dus is er een strijd gaande tussen het „schouwspel” van deze wereld en dat van God.
Digitaal vasten, waarom?
„Hoe meer je speelt, kijkt of ”likes” uitdeelt, hoe meer macht een medium heeft. Door digitaal te vasten, trek je je tijdelijk terug uit dit machtssysteem.
Als je als christen vast, zeg je: „Eten is niet mijn god. Eten is niet mijn troost. Eten is niet de basis van mijn geluk. Dat is God.” We gebruiken voedsel op een juiste manier als God in het centrum van ons leven staat.
We kijken vaker op onze telefoon dan dat we eten. Een smartphone is een virtuele vorm van snoep. Dus digitaal vasten is een manier om te zeggen: „De eindeloze stroom digitale media is niet mijn god. De zelfbevestiging en acceptatie die ik in sociale media zoek, vormen niet de basis van mijn geluk. Dat is Gods genade en aanvaarding in Christus.” Alleen als ons leven opnieuw op God is gericht, kunnen we leren onze telefoons op een goede manier en in het licht van de eeuwigheid te gebruiken. Dan richten we ons niet op de geschenken van de digitale media, maar op de Gever van dat alles.”
Zijn die digitale media wel neutraal?
„Dat kunnen ze zijn. Tegelijkertijd komt altijd de vraag naar voren of iets of iemand God als het centrum van het universum ziet. De meeste media laten een vervorming van de werkelijkheid zien: een realiteit minus God, en dat is een valse realiteit. Botweg gezegd: deze vervorming is demonisch. Het is een wereldbeeld dat God buitensluit.
Ik denk dat de kerk heeft gefaald in het spreken over de gevaren van het digitale tijdperk. We leven online en door reclames snuiven de lingua franca, de gemeenschappelijke taal, van onze tijd op. Waar stellen we gezonde grenzen? Dat is de vraag die ik wil beantwoorden.”
De kerk moet zich dus sterker tegen de huidige cultuur keren?
„De kerk is een verzetsbeweging tegen de heersende cultuur van het digitale tijdperk, omdat haar identiteit wordt gevormd door de hoop in een onzichtbare realiteit, zegt de apostel Paulus in 2 Korinthe 4:18. Ons denken, ons hart, onze gevoelens en onze hoop zijn gericht op de hemel, waar Christus is. De wereld snakt naar het nieuwste gadget, de nieuwste sensatie. Dát zijn de verlangens die haar drijft. Maar christenen leven met één voet in deze wereld en één voet in de eeuwigheid. Dat betekent dat onze liefde en verlangens fundamenteel worden gevormd door een verborgen koninkrijk. Het geloof brengt een eeuwig gewicht van heerlijkheid teweeg, zwaarder dan een granieten berg en helderder dan een diamant, onzichtbaar voor de ogen van de wereld.”
Christus en de kerk zijn als het ware de ‘bril’ (”spectacles”) waarmee christenen naar de wereld kijken?
„God laat Zijn heerlijkheid en kracht aan de wereld zien. Christenen verkondigen het volmaakte leven, de verzoenende dood en overwinnende opstanding van Christus. We geven getuigenis van Gods werk aan de mensen om ons heen en wijzen anderen op het grootste ‘schouwspel’ van het universum, Jezus Christus.”
Hoe kunnen christenen profetisch spreken in een digitale wereld?
„De Nederlandse theoloog Herman Bavinck stelde terecht dat christenen in principe niet tégen de cultuur zijn. Wel zijn ze tegen wereldbeelden die deze wereld niet ondergeschikt maken aan de toekomende wereld.
We zullen ons eerst moeten realiseren dat de wereld de overvloed aan digitale media niet in twijfel trekt. Onze wereld stort zich blindelings in het entertainmentaanbod.
Ik probeer op mijn eigen manier bezwaar te maken tegen deze culturele duikvlucht, terwijl ik me realiseer dat ik ook binnen de kerk de stem van een minderheid ben en zal blijven. De meeste christenen willen deze boodschap niet horen. We zijn bang om uit de pas te lopen in het gebruik van moderne media. Het is tijd om wakker te worden, allereerst in de kerk. Christenen moeten hogere prioriteiten hebben dan de nieuwste online video.”
Hoe weet je of deze wereld je hart verstikt?
„Jezus Christus stierf, werd begraven en is opgewekt om ons vreugde in Hem te geven, voor nu en eeuwig. Er is niets spannender, er is geen groter ‘schouwspel’ dan dat. Dus wordt ons geboden om oprecht en zorgvuldig aandacht te schenken aan de Persoon en het werk van Jezus Christus. Want ook al hebben we Christus niet gezien, we kunnen Hem liefhebben met een liefde die ons hart vervult, met een onuitsprekelijk vreugde, zo staat er in 1 Petrus 1:8.
Als onze aandacht Christus verwaarloost, drijven we van Hem weg. Dat wordt duidelijk als we altijd op zoek zijn naar nieuwe sensatie in de media, terwijl we ondertussen de interesse in de Persoon van Christus verliezen, minder graag in de Bijbel lezen, of slaperig zijn tijdens preken waarin Christus centraal staat.
Dat houdt trouwens ook in dat we onze kerkdiensten niet moet volstoppen met de digitale wonderen van deze tijd. Die maken alleen maar duidelijk waar onze liefde ligt. Er is geen groter verlies voor de ziel denkbaar dan dat we moe worden van Christus. En als ik gelijk heb, wordt zo’n houding door het huidige mediatijdperk gevoed.”
Competing Spectacles: Treasuring Christ in the Media Age, Tony Reinke; uitg. Crossway; 160 blz.; $ 14,99
