Geestelijk gezond met een smartphone
We checken onze smartphone overdag elke 4,3 minuten. Ook Tony Reinke maakt dankbaar gebruik van alle mogelijkheden van zijn mobiele telefoon. Maar de Amerikaanse auteur gaat er nu bewuster mee om dan vroeger. „Het schermpje openbaart in messcherpe pixels waar mijn hart werkelijk naar verlangt. We lijken op wat we liken.”
Anti-smartphone is hij niet, zegt Reinke in het kantoor van Desiring God, de organisatie van de Amerikaanse predikant John Piper, in Minneapolis. Integendeel, als journalist en senior-schrijver leeft en werkt hij online. Reinke schrijft blogs, twittert en publiceert artikelen op verschillende websites.
„De smartphone is de krachtigste uitvinding ooit om mensen met elkaar te verbinden”, zegt Reinke even later. „Maar het is een geladen geweer; geen speelgoed. De grote vraag is wat al die visuele prikkels met ons doen. Hoe verandert de smartphone ons leven als christen?”
Reinke schreef er een boek over: ”12 Ways Your Phone Is Changing You”. Het verscheen vrijdag bij de Apeldoornse uitgeverij De Banier in een Nederlandse vertaling: ”Altijd en overal. Hoe je smartphone je leven verandert”.
U schreef het boek ook een beetje voor uzelf?
„Ik zag dat ik mijn smartphone op een ongezonde manier gebruikte. Dat had een negatieve invloed op mijn huwelijk en op mijn kinderen. Zij zagen mij altijd achter een laptop zitten of op een smartphone kijken. Online zijn was het ecosysteem waarin ik leefde. Tot mijn grote schaamte was ik meer aanwezig in de virtuele realiteit dan in de huiskamer. Voordat mijn kinderen zelf een mobiele telefoon zouden krijgen, moest ik eerst mijn eigen leven op orde brengen. Een goed gebruik van sociale media begint bij de ouders.”
Reinke ging ook na welk effect technologie op zijn leven had. „Ik greep vaak instinctief naar de smartphone, dus ik wilde weten of anderen hetzelfde deden.”
Hij bevroeg –online– 8000 christenen over hun gewoonten. Meer dan de helft van de respondenten (54 procent) gaf toe na het ontwaken binnen enkele minuten de smartphone te pakken. Op de vraag of ze op een gemiddelde ochtend voor of na hun stille tijd e-mail en sociale media checken, gaf 73 procent aan: ervoor.
„Dat is een probleem”, vindt Reinke. „De ochtend is het moment waarop we ons geestelijk voorbereiden op de nieuwe dag. Maar we zijn acht uur offline geweest en we willen weten of onze vrienden ons leuk vinden of niet. Onze smartphone werkt verslavend. Net als verslaafden verlangen we bij het wakker worden meteen naar een shot.”
Er bestaan al heel wat boeken over smartphonegebruik. Wat voegt u toe?
„De meeste boeken richten zich op de lichamelijke en psychische gevolgen. Hoe sterker je aan je smartphone verslaafd raakt, hoe vatbaarder je bent voor depressie en angst, en hoe minder je in staat bent geconcentreerd te werken en ’s nachts goed te slapen.
Mijn boek richt zich allereerst op de geestelijke dimensie van smartphoneverslaving: waar gaat ons hart naar uit? Zo drijft het verlangen om gekend, gewaardeerd en geprezen te worden ons uit naar sociale media.
Ik hoop dat christenen én niet-christenen de relevantie van de Schrift voor het digitale tijdperk zullen zien. En dat ze zich vervolgens afwenden van gebroken bakken die geen water houden: de onlineleegte en -droogte van zelfbevestiging en zelfverheerlijking. In plaats daarvan hoop ik dat mensen –door het werk van de Heilige Geest– zich zullen keren tot de fontein van vreugde: Jezus Christus. Alleen Hij is in staat om ons voldoening te geven. Onze technologie zal dat nooit op die manier kunnen.”
In Nederland krijgen veel kinderen een smartphone als ze twaalf jaar zijn en naar de middelbare school gaan. Verstandig?
„Nee, ik denk dat het niet verstandig is om een kind een smartphone te geven voordat hij of zij zich weet te beheersen. En dan denk ik aan allerlei onlineverlokkingen, zoals pornografie aan de ene kant en sociale goedkeuring en het verlangen om geliket te worden aan de andere kant.
De wens om bij een groep te horen en populair te zijn, was er vroeger natuurlijk ook. Maar dat speelde alleen van negen uur ’s morgens tot drie uur ’s middags, als je op school zat. Thuis hoefde je geen indruk te maken op je ouders, of andersom. Online is die sociale druk er 24 uur per dag. En als ouder introduceer je die druk in het leven van je kind als je hem of haar een smartphone geeft. Geen tiener kan daaraan ontsnappen.
Het is heel moeilijk, maar ik zou wachten tot je kind 16, 17, 18 jaar oud is. Dat gaat helemaal in tegen de cultuur die zegt dat we altijd online moeten zijn. Daardoor staan ouders onder grote druk om hun kinderen een smartphone te geven.
Er zijn andere opties. Zo kun je een kind ook een wat minder geavanceerde mobiel geven, bijvoorbeeld een waarmee je alleen kunt bellen en tekstberichten sturen. Zo heeft mijn dochter van 12 een soort horloge waarmee ze vier mensen kan bellen en door vier mensen gebeld kan worden. Zo’n apparaat kun je gebruiken voordat je een smartphone introduceert.”
Welke invloed heeft het veelvuldig gebruik van sociale media voor het lezen van boeken?
„Uit mijn onderzoek blijkt dat een aantal christelijke smartphonegebruikers leesgieriger wordt, bijvoorbeeld doordat vrienden hun op goede boeken wijzen. Maar het komt veel vaker voor dat smartphonegebruikers minder gaan lezen.
Het is een kwestie van aandacht. We zijn erop ingesteld dat we digitale teksten op onze smartphone vluchtig lezen. Met een gedrukt boek in de hand lezen we als vanzelf langzamer, in een tempo dat onthouden mogelijk maakt.
Hoe meer tijd we besteden aan het lezen van tiensecondentweets en willekeurige onlineartikelen, hoe groter de invloed die dat op onze spanningsboog heeft. We raken het lezen van lange stukken in de Bijbel ontwend.
Dat betekent niet dat we onze Bijbel-apps maar beter kunnen verwijderen. De onderzoeksgegevens laten óók zien dat christelijke lezers trouwer zijn in het volgen van digitale Bijbelleesroosters op een smartphone dan wanneer ze een papieren leesrooster en een gedrukte Bijbel gebruiken.
Dus ongeacht het medium dat we gebruiken –papier of pixels– moeten we bedachtzaam gaan leven en ons tempo vertragen. Dat geldt helemaal voor het lezen uit de Bijbel. We moeten als het ware in een tekst blijven hangen en de Heere vragen wat de betekenis ervan is, of Hij iets van Zijn heerlijkheid wil laten zien. Dat is een bovennatuurlijk werk.
Veel boeken die willen helpen onze schermtijd te verminderen, adviseren de natuur in te gaan. Dat is goed: ga naar de Grand Canyon, kijk op het strand naar de oceaan. Sta versteld van Gods schepping. Maar ga ook naar Kolossensen 1, en laat je wegblazen door de majestueuze kracht en heerlijkheid van Jezus Christus.”
Kunnen smartphones christenen helpen zich beter op Christus te richten?
„Absoluut. Ik heb via internet mensen uit de hele wereld leren kennen. We stimuleren elkaar om onze schat in Jezus Christus te zoeken. Artikelen, video’s, interviews, muziek, poëzie en andere media kunnen gebruikt worden om het Evangelie te verspreiden en Christus groot te maken. Online is de ruimte onbeperkt.”
Hunkeren naar goedkeuring
Veel christenen zijn aan hun telefoon verslaafd omdat ze hunkeren naar onmiddellijke goedkeuring en bevestiging, stelt Reinke. „We voelen angst in ons hart als we ons online begeven. We willen geliefd en geaccepteerd worden, dus we verdoezelen onze littekens en gebreken. En als we die opgepoetste versie van onszelf uploaden, houden we de reacties van mensen angstvallig in de gaten. Hoeveel likes, hoeveel shares?”
Deze „verslaving aan goedkeuring” –waardering in de vorm van likes, retweets en links– is volgens Reinke de reden waarom Jezus uitdrukkelijk waarschuwt geen eer van mensen te zoeken. „Hij waarschuwt dat we onze daden niet online moeten etaleren om door anderen geprezen te worden.”
De ware „zielsverzadigende genegenheid” die de mens nodig heeft, wordt alleen in God gevonden. „Ons leven wordt niet gedragen door menselijk applaus, maar door Gods soevereine, allesomvattende heerschappij.”
Wat je tegen afleiding kunt doen
De smartphone zit vol bliepjes, piepjes en verleidingen. Maar ook al kunnen ze christenen afleiden van het leven met God, terugkeren naar het predigitale tijdperk van typemachines en grammofoonplaten is volgens Reinke geen optie. „Want zonder ware nederigheid, oprechte zondebelijdenis en bovennatuurlijke verandering van ons hart zullen we dan nog steeds niet vrij zijn van de alledaagse afleidingen en eindeloze verleidingen offline.”
Hij pleit dan ook voor „afleidingsmanagement” om geestelijk gezond te zijn en te leven met het oog op de eeuwigheid. Reinke reikt in zijn boek tien „diagnostische vragen” aan die christenen zich in het digitale tijdperk zouden moeten stellen:
Geven mijn smartphonegewoonten blijk van een onderliggende verslaving aan vermaak op verkeerde momenten?
Geven mijn smartphonegewoonten blijk van een dwangmatig verlangen om gezien te worden en bevestiging te ontvangen?
Leiden mijn smartphonegewoonten me af van mijn persoonlijke omgang met God?
Functioneren mijn smartphonegewoonten als ontsnappingsroute om niet werkelijk na te denken over mijn dood, Christus’ wederkomst en de twee eeuwige bestemmingen?
Zorgen mijn smartphonegewoonten ervoor dat het najagen van aardse successen mij in beslag neemt?
Overstemmen mijn smartphonegewoonten de stem van Gods Geest in mijn leven?
Zorgen mijn smartphonegewoonten ervoor dat ik me onledig houd met afspraakjes en avontuurtjes?
Hebben mijn smartphonegewoonten een opbouwende functie in het leven van andere christenen en in mijn plaatselijke gemeente?
Zijn mijn smartphonegewoonten in lijn met hetgeen noodzakelijk is voor mij en heilzaam voor anderen?
Zorgen mijn smartphonegewoonten ervoor dat ik minder oog heb voor de naasten die God op mijn pad geplaatst heeft?
Zeven tips voor smartphonegebruikers
Digitale technologie zal christenen het meest van nut zijn als ze grenzen stellen aan haar aanwezigheid en invloed in hun leven, schrijft Reinke. Een aantal tips om grenzen te stellen:
Zet alle niet-noodzakelijke meldingen uit.
Gebruik een echte wekker, niet je telefoonwekker, om te zorgen dat je ’s morgens niet automatisch je smartphone pakt.
Bewaak je stille tijd ’s morgens en je bedtijd ’s avonds door alle meldingen uit te zetten van een uur voordat je naar bed gaat tot het moment waarop je doorgaans gereed bent met je stille tijd.
Vaak reageer je meteen op een bericht, terwijl dat best even kan wachten. Reageer op een later moment, wanneer het beter uitkomt.
Als je per se via je smartphone je e-mail moet lezen, gebruik dan strategische momenten gedurende de dag om er vanachter een computer op te reageren. (Voor mij is dat tweemaal een halfuur, om negen uur ’s morgens en om vier uur ’s middags.)
Vraag je man of vrouw, vrienden en gezinsleden feedback op je telefoongewoonten. (Meer dan 70 procent van de christenen in mijn onderzoek gaf aan dat niemand wist hoeveel tijd ze op internet doorbrachten.)
Houd op gezette tijden een digitale detox en bepaal dan opnieuw waar je belangrijkste prioriteiten liggen. Neem regelmatig afstand van sociale media met behulp van frequente onderbrekingen (elke ochtend), digitale rustdagen (elke week één dag offline) en digitale sabbaticals (tweemaal per jaar twee stopweken).
Altijd en overal. Hoe je smartphone je leven verandert, Tony Reinke; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2017; ISBN 9789402903447; 288 blz.; € 19,95.
Zie ook:
Rustig lezen als feestmaal voor de ziel, Reformatorisch Dagblad (24-05-2014)
Lezen van levensbelang voor christen, Reformatorisch Dagblad (24-05-2014)
Boeken in een beeldcultuur, Reformatorisch Dagblad (28-01-2012)
