Het besluit van de hoogste rechters van het Verenigd Koninkrijk zal rechtstreeks de geschiedenisboeken ingaan. De beslissing om het parlement vijf weken te schorsen is gewoon nietig.

Lady Hale had nog geen kwartier nodig om de unanieme beslissing van de elf hoogste rechters toe te lichten. Ja, zei ze, de premier mag het parlement schorsen als hij een troonrede voorbereidt, maar meer dan vijf of zes dagen is daar niet voor nodig. En daarom was de schorsing van vijf weken te lang. Het advies van de regering aan de koningin was gewoon misleidend.

Uitzonderlijk

Bovendien leeft het Verenigd Koninkrijk in „uitzonderlijke omstandigheden”, omdat het over 37 dagen de Europese Unie verlaat. Het parlement heeft daarom het „recht zijn stem te laten horen”, aldus de voorzitter van het hof. De langdurige schorsing had echter als direct effect dat het werk van het parlement werd „gefrustreerd”.

Twee weken geleden noemde een Schotse rechter de schorsing van het parlement al „onwettig”, maar liet het verder aan de politiek om daaruit consequenties daaruit te trekken. De hoogste rechters in Londen gingen echter verder: ze verklaarden de hele schorsing „van nul en generlei waarde”: ofwel; van rechtswege nietig. Het was nu aan de voorzitters van het parlement om te beslissen of de Kamers weer bij elkaar moeten komen. De voorzitter van het Lagerhuis heeft al gezegd dat hij woensdag om 12.30 uur Nederlandse tijd de vergadering weer voortzet.

Lees ook

Johnson zeer oneens met uitspraak hof

Verbaasd

Veel waarnemers toonden zich verbaasd over de verregaande uitspraak van het hof. Het komt in gevestigde democratieën slechts zelden voor dat rechters zich bemoeien met het machtsspel tussen de regering en het parlement. In de rechtsstaat bestaat een scheiding tussen de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Maar omdat leden van de wetgevende macht (het parlement) het gevoel hadden dat de uitvoerende macht (premier Johnson) onrechtmatig de baas over hen speelde, was het tijd voor de rechterlijke macht. En die verscheurde het besluit van de premier vastbesloten in kleine stukjes.

Formeel heeft de premier de macht om het parlement te schorsen, maar hij gebruikte deze bevoegdheid om het recht van de sterkste uit te oefenen. En daarmee stuitte hij dinsdag op de sterkte van het recht.

Kwestie

De afgelopen weken hebben meerdere rechters in de verschillende delen van het Verenigd Koninkrijk zich uitgesproken over deze kwestie. Enkele zeiden dat het niet aan de rechter is om te beslissen over de vergadering van het parlement.

Opvallend is dat het hooggerechtshof daar dinsdag ook buiten bleef. Het stelde alleen vast dat er geen wettige schorsing was; met vals geld kun je immers niet kopen. Maar Lady Hale liet het aan de voorzitters van het parlement om verdere stappen te zetten. Daarmee respecteert de rechter enerzijds de soevereiniteit van de volksvertegenwoordiging, maar anderzijds was de hint heel duidelijk.

Datzelfde geldt voor de gevolgen van deze uitspraak voor de regering. Geen premier vindt het fijn om van de rechter te horen dat hij de koningin heeft misleid. Geen regering vindt het fijn te horen dat haar optreden onwettig is. Maar het is aan het parlement om hier politieke consequenties aan te verbinden. Een motie van wantrouwen van de oppositie behoort tot de mogelijkheden, maar is niet aangekondigd.

Peilingen

De vraag is wat er nu gaat gebeuren. In zijn eerste reactie zei premier Johnson dat hij wil doorgaan met brexit op 31 oktober. Van het parlement verwacht hij weinig, want dat heeft de drie jaar na het referendum toch niets gepresteerd.

Enkele weken geleden pleitte Johnson hartstochtelijk voor nieuwe verkiezingen, maar daarvoor heeft hij de steun van oppositiepartij Labour nodig. Het is onduidelijk of die gaat komen. Labour staat er in de peilingen slecht voor. Bovendien wil de oppositie misschien gewoon een poosje genieten van het spelen met een gehavende premier.

Voor Johnson lijken nieuwe verkiezingen wel een manier om dit te overleven. Als hij een nieuw mandaat krijgt, glijdt zijn misleiding van de koningin weer van hem af. De partij die echter het meest belang bij verkiezingen heeft, is de Brexitpartij van Nigel Farage.