De spanning tussen de VS en Iran is om te snijden. In mei en juni zijn zes koopvaardijschepen aangevallen in de amper 40 kilometer brede zeestraat-engte tussen Iran en Oman. De VS wijzen met een beschuldigende vinger naar Iran. Teheran ontkent.

De inbeslagname van de Britse olietanker Steno Impero –inclusief bemanning– vorige maand door Iran heeft nieuwe olie op het vuur gegooid. De confisquatie volgt op het aan de ketting leggen van de Iraanse tanker Grace 1 bij Gibraltar.

Escalatie van het gevaarlijke kat-en-muisspel tussen de twee aartsvijanden, mede ingegeven door het opzeggen van het nucleaire deal met Iran door de VS vorig jaar, ligt op de loer. Het uit de lucht schieten van een Amerikaanse drone door Iran in juni, leidde al bijna tot een vergeldingsaanval van Washington.

Strategisch

VS-president Trump roept bondgenoten op een coalitie te vormen om de koopvaardij in de Straat van Hormuz te beschermen. De marinemissie moet een vrije doorvaart door de strategisch belangrijke zeeroute garanderen, waar een vijfde van de wereldwijde oliehandel doorheen gaat.

De Europese NAVO-partners reageren weinig enthousiast op het Amerikaanse verzoek van eind juni. Duitsland weigert ronduit deelname aan een missie onder leiding van Trump. Alleen het Verenigd Koninkrijk, Bahrein en Australië geven gehoor aan Trump.

Nederland aarzelt. ‘Hormuz’ levert de nodige hoofdpijn op in Den Haag. Het officiële Amerikaanse verzoek plaatst Nederland voor een lastig dilemma. Het kabinet voelt er weinig voor een speelbal te worden tussen de VS en Iran. Of zelfs een oorlog te worden ingerommeld.

Tegelijkertijd wil Nederland niet graag nee zeggen tegen een belangrijke bondgenoot. Bovendien heeft Den Haag eerder dit jaar ook al afwijzend gereageerd op het Amerikaans verzoek grondtroepen te sturen naar het noorden van Syrië.

Nederland hecht bij buitenlandse missies aan een VN-mandaat. Vooral coalitiepartij D66 wil niet zonder zo’n mandaat met Trump in zee. De vraag is of het zeerecht niet voldoende internationaal juridisch kader biedt voor een Hormuz-missie. Landen mogen immers internationale handelsroutes beschermen en beveiligen.

Oplossing

Als oplossing voor het dilemma werkt Nederland met Europese bondgenoten aan een zelfstandige maritieme missie naar de Straat van Hormuz. Woensdag en donderdag moet tijdens een bijeenkomst van Europese ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken in Helsinki blijken of zo’n missie van de grond kan komen.

Den Haag overweegt een fregat te leveren. Nederland heeft groot belang bij een vrije doorvaart in de Straat van Hormuz. Elke maand maken zo’n veertig Nederlandse koopvaardijschepen gebruik van de route. Bovendien zijn de havens van Rotterdam en Amsterdam gebaat bij open aanvoerroutes. Inzet van een Nederlands fregat is daarmee niet onlogisch.

Ambities

De EU, die de nucleaire deal met Iran in stand wil houden, zegt meer internationale ambitie te willen tonen dan in het verleden. In de praktijk blijkt Europa echter te verdeeld voor militair optreden en moeten de VS vrijwel altijd de kastanjes uit het vuur halen. Europese inzet bij de beveiliging van de Straat van Hormuz is voor de VS een testcase voor die Europese ambities.