De traditionele Italiaanse mama als het zorgdragende middelpunt van een grote familie is stilaan verdwenen. Een vierde van de Italiaanse vrouwen krijgt inmiddels helemaal geen kind meer, terwijl veel anderen het op één kind houden. Daarbij komt dat 30 procent van de baby’s buiten het huwelijk wordt geboren. Ook dat is een teken dat de traditionele Italiaanse mama het museum in kan.

Een laag geboortecijfer is in Italië niets nieuws. Al decennialang ligt die ruim onder de 2,0 per vrouw, terwijl er statistisch een factor van 2,1 nodig is om de bevolking op peil te houden. Vanaf midden jaren 90 kent Italië als één van de eerste landen in Europa een negatieve bevolkingsgroei. Het geboortecijfer bleef sindsdien gestaag dalen: lag die in 2007 nog op 1,46, tien jaar later was die gedaald naar 1,32. In Nederland ligt die nu op 1,6.

Dat de Italiaanse bevolking tot een paar jaar geleden toch op niveau bleef, was te danken aan de komst van buitenlanders. Aan grootschalige immigratie is echter een eind gekomen. Daarbij komt dat de Italiaanse voorkeur voor weinig kinderen is overgeslagen op vrouwen van buitenlandse afkomst. Had een buitenlandse vrouw in 2010 gemiddeld 2,43 kinderen, zeven jaar later waren dit er nog 1,98.

Hoge levensverwachting

Wat ook niet helpt is dat de Italiaanse vrouw al tamelijk oud is als het er dan toch van komt. Met een gemiddelde leeftijd van 32 jaar is de Italiaanse moeder de oudste van Europa.

Italië heeft op dit moment 60,4 miljoen inwoners, vier jaar geleden liep dat cijfer tegen de 61 miljoen. Dat lijkt nog niet dramatisch, wat komt doordat de Italiaan ook steeds ouder wordt. Samen met de Japanner heeft hij de hoogste levensverwachting ter wereld. Er wonen in Italië 15.000 mensen van 100 jaar en ouder. Na Duitsland en Japan is Italië het meest vergrijsde land ter wereld.

Op de langere termijn zal het lage bevolkingscijfer echter zijn tol gaan eisen. „De laatste jaren tekent zich een demografische recessie af”, stelt Giancarlo Bangiardo, hoofd van het Italiaanse Bureau voor de Statistiek.

„Een laag geboortecijfer in combinatie met vergrijzing heeft geleid tot een oververtegenwoordiging van ouderen in vergelijking tot jongeren. Dit is een risicofactor voor de duurzaamheid van ons sociaal-economische systeem.”

Zo is de verwachting dat tusen 2030 en 2040 een miljoen minder kinderen de lagere school zullen bezoeken. Het effect is uiteraard ook groot op onder andere de financiering van pensioenen.

Volgens Bangiardo moeten we 100 jaar teruggaan in de tijd voor een soortgelijke bevolkingsdaling. „De numerieke achteruitgang die we nu meemaken is alleen vergelijkbaar met die van de jaren 1917 en 1918.” De oorzaak toen was een hoog sterftecijfer: de Eerste Wereldoorlog maakte 1,2 miljoen Italiaanse slachtoffers. Dat stond gelijk aan 3,5 procent van de bevolking.

Potentieel

Er is geen enkele indicatie dat er nu plotseling een babyboom zou losbarsten. Maar stel dat het gebeurt, dan nog zouden de effecten pas op lange termijn zichtbaar zijn.

Daar komt nog bij dat er nóg een cijfer is dat grote zorgen baart. Het aantal vruchtbare vrouwen –in de leeftijd tussen 15 en 49 jaar– is in snel tempo afgenomen. In tien jaar tijd is die groep met 900.000 geslonken. Er blijven dus steeds minder potentiële Italiaanse mama’s over.