Kerry had enkele dagen eerder gezegd dat hij als president meer belastinggeld beschikbaar zal stellen voor stamcelonderzoek, „omdat ik de wetenschap niet wil opofferen aan ideologie.” Met de tegenaanval van Laura Bush was het onderwerp ”stamcelonderzoek” verheven tot verkiezingsonderwerp. De slogans en simplificaties die daarmee gepaard gaan sluiten een genuanceerde discussie over dit onderwerp in een spannende verkiezingsstrijd vrijwel uit.

Stamcellen zijn als het ware basiscellen die zich in elk soort menselijk weefsel kunnen ontwikkelen. Die eigenschap heeft medisch een grote potentie voor therapieën voor ziekten waar men nu nog weinig tegen kan beginnen, zoals de ziekte van Parkinson, de ziekte van Alzheimer, aids, diabetes enzovoort. De hoop is dat men uit stamcellen nieuw weefsel kan laten groeien dat aangetast ziek weefsel kan vervangen. Stamcellen worden vrijgemaakt uit embryo’s die daarna worden vernietigd. Het gaat hier om embryo’s die overblijven bij kunstmatige bevruchtingen.

Tegenstanders van embryonaal stamcelonderzoek menen dat men embryo’s niet mag gebruiken, omdat men dan leven vernietigt. Voorstanders zeggen dat dat wel verantwoord is, omdat de embryo’s die overblijven bij kunstmatige bevruchtingen toch worden vernietigd. Critici vrezen echter dat als dit soort onderzoek algemeen wordt aanvaard men extra embryo’s gaat creëren door deze te kloneren. Dit ”therapeutisch kloneren” is volgens hen even verwerpelijk als abortus. Embryo’s zijn overigens niet de enige bron voor stamcellen. Er zijn zogeheten ”volwassen” stamcellen die zich ook in verschillend weefsel kunnen ontwikkelen, hoewel deze stamcellen volgens sommige wetenschappers minder ”multipotent” zijn dan de embryonale stamcellen.

De huidige politieke discussie in de VS over embryonaal stamcelonderzoek is het gevolg van het overlijden eerder dit jaar van oud-president Ronald Reagan, die de laatste tien jaar van zijn leven sleet in de duisternis van alzheimer. Een Republikeinse president die na zijn dood luide werd geprezen, onder meer omdat hij de Koude Oorlog had gewonnen. De Republikeinen hoopten in dit verkiezingsjaar natuurlijk hun voordeel te kunnen doen met de politieke erfenis van deze populaire president. Tot verbijstering van de Republikeinen trad Reagans zoon Ron echter op tijdens de Democratische partijconventie in Boston, waar Kerry officieel werd gekozen tot Democratisch presidentskandidaat.

Ron Reagan kritiseerde daar het restrictieve beleid van president Bush waar het embryonaal stamcelonderzoek betreft. Bush stelde drie jaar geleden 25 miljoen dollar beschikbaar voor stamcelonderzoek, onder voorwaarde dat alleen bestaande stamcelgroepen voor dergelijk onderzoek gebruikt zouden worden. Er zouden dus geen nieuwe stamcelgroepen gecreëerd mogen worden. Dit was een compromis tussen de voorstanders van embryonaal stamcelonderzoek en de tegenstanders daarvan, die een belangrijk onderdeel vormen van Bush’ politieke achterban.

„Door dit restrictieve beleid wordt de wetenschap belemmerd en is men onvoldoende in staat om nieuwe kuren te ontwikkelen voor ziekten zoals alzheimer”, aldus Ron Reagan in Boston. Professor Jeffrey Khan, directeur van het Centrum voor Bio-ethiek van de universiteit van Minnesota in Minneapolis (Minnesota), vindt dit een erg simplistische redenering. „Er vindt stamcelonderzoek plaats in ons land, deels particulier gefinancierd en daar gelden dus geen beperkingen, en deels gefinancierd met overheidsgeld, waar de beperkingen van Bush wel gelden. Een verruiming van de overheidsregels zou helpen en meer geld zou ook helpen, maar het is niet zo dat president Bush een verbod op stamcelonderzoek heeft uitgevaardigd zoals sommige Democraten beweren”, aldus Khan.

Hij erkent dat er van de 78 stamcelgroepen die officieel gebruikt mogen worden voor onderzoek gefinancierd door overheidsgeld nog maar 21 groepen bruikbaar zijn. Uitbreiding van het studiemateriaal door het creëren van nieuwe stamcelgroepen zou dus helpen, maar Kahn wijst erop dat voorstanders van meer onderzoek het doen voorkomen alsof een verruiming van de regels en van de fondsen binnen afzienbare tijd tot wonderkuren zou leiden. „Het stamcelonderzoek staat nog in de kinderschoenen. Ik verwacht beslist doorbraken en nieuwe mogelijkheden, maar hier moet je eerder rekenen in jaren en waarschijnlijk in tientallen jaren in plaats van dat je doet alsof dit perspectief overmorgen al realiseerbaar is”, aldus Khan.

De Democraten zijn echter niet van plan om het onderwerp -Bush als hindernis voor nieuwe succesvolle therapieën- te laten schieten. De babyboomers komen er namelijk aan, de kort na de oorlog geboren generatie die een langer leven beschoren lijkt dan voorgaande generaties. Een generatie dus die bevattelijk is voor ziekten zoals Alzheimer. Uit een opiniepeiling van het Annenberg Instituut van de universiteit van Pennsylvania in Philadelphia (Pennsylvania) blijkt dat 64 procent van de Amerikaanse bevolking vóór embryonaal stamcelonderzoek is. Iets meer dan de helft van de ondervraagde Republikeinen sloot zich hierbij aan.

Dat is een uitslag die politiek niet te negeren is. De komende verkiezingen worden naar verwachting minstens even spannend als de verkiezingen van 2000 en elke kleine groep kiezers telt dus. Zeker ook de babyboomers, die graag therapieën ontwikkeld zien voor kuren die hen straks kunnen treffen. Steun voor embryonaal stamcelonderzoek was volgens het Annenberg-onderzoek het sterkst onder de Democraten en ook sterk onder de kiezers die nog niet weten op wie zij in november gaan stemmen. De Republikeinen voelen zich nu politiek in het defensief gedrukt en moeten daar iets aan doen. Dus benadrukken zij dat George Bush de eerste president is die overheidsgeld beschikbaar heeft gesteld voor stamcelonderzoek.

Dat is juist. Bush’ Democratische voorganger Bill Clinton was ook bereid om -overigens zonder beperkingen- belastinggeld beschikbaar te stellen voor dit soort onderzoek, maar daarvan kwam niets meer tijdens zijn tweede ambtsperiode. Professor Khan wijst erop dat het hier tenslotte gaat om een erg nieuwe sector van het medisch onderzoek. Senator Kerry belooft intussen de 25 miljoen dollar van Bush te verviervoudigen als hij president wordt.

Stamcelonderzoek zal dan makkelijker worden, zij het onder „strikte ethische voorwaarden.” Geld en slogans, het zijn niet de beste vaandels voor een genuanceerde -politieke- discussie over dit onderwerp.