De Russisch-Orthodoxe Kerk heeft in het Verre Oosten van oudsher veel minder invloed onder de bevolking dan in het westen van Rusland. Mede daardoor hebben protestantse bewegingen zich hier veel meer kunnen wortelen dan elders in het land. Toch had dat veel meer kunnen zijn als er meer eenheid zou zijn onder protestanten. Er bestaat een groot scala aan denominaties die vaak nauwelijks met elkaar overweg kunnen.

Eenheid is volgens William Yoder, werkzaam bij de Russische Evangelische Alliantie, belangrijk omdat de kerken in het Verre Oosten te maken hebben met krimp. Velen trekken weg vanwege de economische problemen en het barre klimaat. Ook zijn verschillende voorgangers al vertrokken naar Amerika, Duitsland of het zuiden en westen van Rusland, waar de lonen hoger liggen en de kwaliteit van leven beter is.

Luidruchtig

De ene denominatie vindt de andere te traditioneel; de andere denominatie vindt de ene te werelds. Achter uiterlijke verschillen liggen veel grotere theologische verschillen, zoals het conflict tussen arminianisme en calvinisme.

De religievrijheid in het Verre Oosten is veel groter dan in het westen van Rusland. In Chabarovsk zijn acht baptistengemeenten en allen zijn in het bezit van een eigen gebouw. Iets waar protestanten in het westen van Rusland vaak alleen maar van kunnen dromen. Zij moeten samenkomen in afgehuurde cafeetjes en zaaltjes, omdat de lokale overheid hun niet toestaat een eigen gebouw te hebben.

Volgens William Yoder is het van belang om goede relaties aan te gaan met alle stromingen. Dat kan echter wel voor dilemma’s zorgen: „In de huidige context is voor Russische protestanten het zetten van een stap richting radicale charismatische groeperingen tegelijkertijd een stap verder weg van de Orthodoxe Kerk.” En onenigheid met de Orthodoxe Kerk zorgt weer voor problemen.

Hoop

Voor gewone kerkleden lijkt het soms makkelijker om relaties aan te gaan dan voor de kerkleiding. Er wordt vanaf de preekstoel gewaarschuwd voor andere kerken, maar de kerkgangers gaan toch wel om met andersdenkende protestanten. Een voorbeeld daarvan is Aleksandr Kaiser, een ex-alcoholist en nu betrokken bij een pinkstergemeente. Hij startte in de Russische stad Belogorsk een afkickcentrum.

„In het begin werd zijn ”Prijoet Nadjezjdi” (schuilplaats van hoop) door de politie en overheidsambtenaren lastig gevallen, maar vijftien jaar later heeft hij zowel van de autoriteiten als van de lokale orthodoxe kerk veel respect afgedwongen”, vertelt Yoder. „De meubels in de kapel zijn een gift van de orthodoxe priester. En Kaiser nam een duik met -35 graden in het koude water in solidariteit met de orthodoxe vrienden.”

Volgens Yoder is dat de enige manier om de kerk te doen laten groeien: „Als zowel charismatische gelovigen als baptisten uit hun comfortzone stappen en bewust stappen naar elkaar toe zetten, zal er vooruitgang kunnen worden geboekt. Baptisten zullen minder moeilijk moeten doen over de theologie en stijl van andere gemeenten, en pinksterbewegingen zullen het volume moeten terugdraaien en aanbidden op een meer Russisch cultureel-geaccepteerde manier.”

Staat van de kerk

Er heerst echter onwetendheid onder Russische kerkleden over de historische wortels van de vele denominaties. De waarden van de Reformatie, zoals onder andere het priesterschap van alle gelovigen, lijken daarom makkelijk overboord gegooid te kunnen worden. En veel gemeenteleden lijken trouw te blijven aan die gemeente waar ze tot geloof kwamen, zonder theologische beweegredenen. In de Russische cultuur is het luisteren naar een meerdere erg belangrijk, en kritiek wordt niet gewaardeerd. Pastors kunnen vrijwel zonder kritiek zeggen wat ze willen.

Hoewel er breed draagvlak voor is, lijkt het toch te makkelijk om de kerken tot compromissen te dwingen. Waarheden die door de eeuwen heen verworven zijn, kunnen niet zomaar weggezet worden als onbelangrijk. Er moet een keuze worden gemaakt tussen waarheid en eenheid, en dat is niet altijd een makkelijke keuze.