Venetië: de hele Europese cultuur in één stad
Omdat de oude, dikke doge Andrea Gritti geplaagd werd door jicht, zag hij af van de klim naar zijn troon op de zeshoekige tribune in de San-Marcobasiliek in Venetië. De stadsvorst verkoos een comfortabele zetel op de grond. De tribune werd vervolgens omgetoverd tot balustrade voor een van de koren, om een stereo-effect te creëren tijdens de uitvoeringen in de basiliek. Deze typische Venetiaanse meerkorigheid, die later in heel Europa in praktijk werd gebracht, zou dus minstens gedeeltelijk het gevolg zijn van jicht.
Het is slechts een van de vele verhalen waarmee Eric Min (auteur van met name biografieën) en Gerrit Valckenaers (radiomaker en docent muziekgeschiedenis) de imposante cultuurgeschiedenis van Venetië tot leven wekken.
Een indrukwekkend aantal musici en componisten doet zijn intrede in deze cultuurhistorische ode aan de gondelstad. In Venetië markeerde Monteverdi als ”maestro di capella” van de San-Marco de overgang van de renaissance- naar de barokmuziek en schreef Vivaldi handenvol geraffineerde en expressieve muziek voor een groep begaafde weesmeisjes die optraden achter een doek. Later liet Wagner zich betoveren door de ”barcaroli”, de zingende bootslui. Venetië zou de Duitse componist niet uit zijn greep loslaten. In 1883 overleed Wagner in deze stad. Ook Stravinsky keert alsmaar terug naar de dogestad en werd er uiteindelijk begraven. Veel van zijn composities beleefden hier hun première en hij componeerde zelfs een cantate die hij opdroeg aan de stad en zijn beschermheilige Marcus.
Anders dan de titel misschien doet vermoeden komen in dit boek niet enkel componisten en musici aan de orde. Venetië blijkt net zo goed de stad van Nietzsche (filosoof), Turner (schilder), Lord Byron (dichter) en Thomas Mann (schrijver).
Om een overzicht te kunnen geven van de cultuurgeschiedenis van Venetië hebben Min en Valckenaers een heel aantal bronnen geraadpleegd. De grote hoeveelheid aan informatie is fraai gecomponeerd. De auteurs bezondigen zich in deze zee aan kennis niet aan onnatuurlijke bruggetjes en teksten waarin van de hak op de tak wordt gesprongen. Daardoor is een knap boek ontstaan waarin de geschiedenis op uiterst welbespraakte manier tot leven wordt gebracht en de lezer gemakkelijk wordt meegevoerd naar de vervlogen tijden van Venetië.
De hoofdstukken zijn aangevuld met een aantal fraaie katernen met foto’s en illustraties.
Momenteel gaat de lagunestad langzaam ten onder aan met selfiesticks bewapende dagjesmensen en de stijgende zeespiegel. Gelukkig is daar dan nog altijd dit heerlijke boek.
De klank van de stad. Een cultuurgeschiedenis van Venetië, Eric Min en Gerrit Valckenaers; uitg. Polis; 408 blz.; € 34,50.
