In 1681 komt Johannes Hilarides (1649-1726) in Dokkum wonen. De verlichte theoloog wordt er rector van de Latijnse School. Dertien jaar later vestigt hij zich als uitgever, drukker en boekhandelaar in de Hoogstraat, de centrale straat in Dokkum.

Hilarides tooit zijn pand met een uithangbord. Als wandelaars naar de kerk lopen, zien ze een Bijbel aan een gouden ketting, maar als ze teruglopen, zien ze een kaartspel, „dat slecht bekendstond”, aldus De Haan, vrijwilliger bij de Historische Vereniging Noordoost-Friesland.

De combinatie van een Bijbel met een zondig kaartspel zorgt voor ophef. Het stadsbestuur verzoekt Hilarides de kant met het kaartspel te bedekken met een kleedje. Dat doet hij, „maar velen lichten het kleedje op, soms doet de wind dat.” Daarop moet de boekhandelaar het bord helemaal weghalen.

Hoe ontdekte u aan welk pand het bord hing?

„In belastingregisters worden alleen de pandeigenaren genoemd. Bij de vergelijking van allerlei koopakten vond ik een bijzin waarin Hilarides als huurder van dat pand staat vermeld.”

Waarom ontstond er zo’n ophef over het uithangbord?

„Hilarides ging iets te ver. In tegenstelling tot het beeld dat er is ontstaan door de moord op Bonifatius bij Dokkum, heerste er in de 17e eeuw een tolerant religieus klimaat in heel Friesland en dus ook in Dokkum.

Daar waren, naast de hervormde gemeente, een remonstrantse en een rooms-katholieke kerk, drie doopsgezinde vermaningen (kerken) én een huis van de collegianten, radicale aanhangers van de verlichting.

De helft van de Dokkumers zal het bord met verbazing hebben bekeken, de andere helft met ergernis.”

Hoe reageerde Hilarides op het verbod op zijn uithangbord?

„Aan een uitgave van het boek ”Fabels” van de Latijnse dichter Phaedrus voegde hij een –overigens onleesbaar– kritisch hekeldicht toe: ”Ujthangbord van Johannes Hilarides als Burger en Boekverkooper in de Hoochstraat te Dokkum, alwaar het caartspel en ergernisse bejde ten toon staan”.”

Hoe groot acht u de kans dat een replica van het bord aan het door u gevonden pand wordt bevestigd?

„Persoonlijk ben ik daar optimistisch over. Door mijn ontdekking staat het onderwerp op de kaart. De eigenaar wil het pand in historische stijl herstellen. Het is voor de winkel die erin moeten komen en voor Dokkum natuurlijk een trekker als er aan zo’n pand een historisch uithangbord komt te hangen.”

In de schijnwerpers: rubriek met opmerkelijk regionaal nieuws.