Bij een brand, zoals onlangs in de Notre-Dame in Parijs is, de kans groot dat eeuwenoude kunstschatten zoals muur- en plafondschilderingen, glas-in-loodramen, beeldhouwwerken en cultureel belangrijke gebouwen voor altijd verloren gaan. Zulk onvervangbaar cultureel erfgoed moeten we koesteren, vindt prof. Hein. „De Europese Unie zou planmatig al dit erfgoed driedimensionaal moeten vastleggen.”

De hoogleraar refereert aan de ervaring met 3D-scanning van gebouwen die ze heeft opgedaan in een kerk in Groningse Middelstum. Vanwege het aardbevingsrisico moest de kerk tot in detail en volledig in kleur worden vastgelegd. Wanneer deze beschadigd zou raken door een aardbeving is het gebouw tot in detail terug te restaureren.

Handscanner

„We hebben eerst geëxperimenteerd met 3D-scans vanaf de grond, maar de kwaliteit daarvan was niet hoog genoeg. Vervolgens hebben we met een handscanner het hele gewelf op 12 meter hoogte ingescand om een voldoende gedetailleerd beeld van het oppervlak en de schilderingen te verkrijgen.”

Terwijl een foto een object in een tweedimensionaal vlak toont, geeft een driedimensionale scan zo’n gedetailleerd beeld dat de vorm exact kan worden gereproduceerd. „In Middelstum hebben we van het gewelf elke oneffenheid tot op de micrometer nauwkeurig vastgelegd.”

Toch kent ook 3D-scanning zijn beperkingen, vervolgt Hein. „Er zat een gaatje in een muurschildering. Maar de scanner kon niet ver genoeg in het gaatje kijken om dat exact vast te leggen. Dat verdween daardoor in de achtergrondruis. Ook hebben we met een 3D-scan nog geen overzicht van de gebruikte materialen.”

De scantechniek zou ook zijn nut kunnen bewijzen voor ander cultureel erfgoed. „We hebben daarvan vaak wel foto’s, tekeningen en schetsen, maar geen 3D-scans. Terwijl dat juist dé manier is om cultureel erfgoed nauwkeurig vast te leggen.”

Als er een 3D-scan beschikbaar is, kunnen verloren gegane delen bovendien met een 3D-printer worden gereproduceerd, legt Hein uit. „Je kunt dan tenminste tot in detail laten zien hoe het eruit heeft gezien, in exact de juiste kleur. Dat kan bijvoorbeeld in gips, beton, nylon of een ander materiaal. Dat is gebeurd met sommige vernietigde kunstschatten uit het Syrische Homs en Palmyra. En het zou mooi zijn wanneer we dat zouden kunnen met de verloren gegane delen van de Notre-Dame. Ook voor schoolkinderen kun je dan verdwenen cultuurschatten tastbaar maken.”

Om die laatste reden heeft de vakgroep van Hein de zogeheten ”Gouden kamer” van het Mauritshuis in 3D gescand. Momenteel zijn de wanden wit, maar het origineel had gouden wanden. „Met digitale technieken kunnen we daarvan delen zichtbaar maken voor educatieve doeleinden.”

Glazen dak

De Amerikaanse hoogleraar architectuur Andrew Tallon zou een 3D-scan beschikbaar hebben van de Notre-Dame, weet Hein. „Maar ik heb geen idee hoe gedetailleerd die is. En of die bruikbaar is voor de herstelwerkzaamheden aan de kathedraal.”

Momenteel is het voorkomen dat de Parijse kerk verder instort de grootste zorg. Maar Hein weet dat de Britse architect Norman Foster ideeën heeft over mogelijk herstel. „Hij heeft geopperd om de ingestorte dakdelen te vervangen door glas en staal. Hoe dan ook, het staat buiten kijf dat de Notre-Dame als belangrijke cultuurschat het bewaren waard is.”

De Delftse hoogleraar vindt het belangrijk dat Europa haar erfgoed nauwkeurig en systematisch gaat vastleggen voor het nageslacht. „Met 3D-techniek zou dat uitstekend kunnen. Als er dan iets gebeurt, er breekt brand uit of er heeft een aardbeving plaats, dan hebben we onze documentatie in ieder geval op orde. Dan weten we tenminste wat we hadden. Of we het vervolgens herstellen naar het origineel of daarmee wat creatiever omspringen, is dan van later zorg.”