Dat onderhoud bij het dagelijkse leven hoort, moet je soms door schade en schande ondervinden. Het is niet echt iets wat op het lijstje staat van de basisvaardigheden om zelfstandig te kunnen leven.

Maar op een gegeven moment kom je er vanzelf wel achter. Dat het doucheputje dichtslibt, als je er niets aan doet. En dat je een douchekop zo nu en dan moet ontkalken. Misschien had je er nooit bij stilgestaan. Maar als het water steeds trager wegloopt en de straaltjes op je hoofd steeds miezeriger worden, ga je je op een gegeven moment toch afvragen wat er aan de hand is. En wat je eraan kunt doen. (Respectievelijk regelmatig losse haren handmatig verwijderen en soda in de afvoer strooien en de douchekop een tijdje in een emmer water met wat schoonmaakazijn hangen.)

Plukken mos

Maar vaak gaat het geleidelijker. Als een slot steeds moeizamer opengaat of als je de sleutel bijna niet meer in het sleutelgat krijgt, weet je dat je er een keer iets aan moet doen. Of dat je er iemand bij moet halen. Maar wanneer: dat steekt niet op een dag.

Dat onderhoud er gemakkelijk bij inschiet, heeft trouwens niet alleen te maken met gebrek aan kennis en ervaring. De frequentie waarmee je sommige dingen moet doen is soms ook zo laag dat je er helemaal niet meer bij stil staat. Zo tobden we een tijdje met een stroeve gordijnrail. Je moest een flinke ruk aan het gordijn geven om de runners in beweging te krijgen. Dat kon toch niet de bedoeling zijn. Dat was ook zo: een drupje olie bracht uitkomst, met dank aan Google.

Ontplofte föhn

Bij apparaten is onderhoud niet gelijk het eerste waar je aan denkt. Het komt ook maar sporadisch voor dat een verkoper erover begint als je iets nieuws aanschaft. Zo ging ik pas op een nieuwe föhn uit, nadat de vorige op een morgen min of meer spontaan ontplofte. Een nogal vreemde gewaarwording. Je staat met zo’n apparaat in je hand in de spiegel naar jezelf te kijken. En opeens zie je iets van vuur en rook naast je hoofd verschijnen.

Wat dat min of meer spontaan betreft: het apparaat was een tijdje eerder wel een keer op de grond gevallen. Sindsdien werkte de aan/uit-knop niet meer goed. Maar hij deed het nog wel. Misschien was dat de verklaring voor de ontploffing?

De verkoper hoorde het verhaal aan maar ging er verder niet op in. Misschien stond hij per ongeluk of voor het eerst bij de föhns, wie zal het zeggen. In ieder geval kreeg ik bij m’n nieuwe haardroger wel een garantiebewijs maar geen onderhoudstips. Terwijl ik daar wel voor openstond.

Later hoorde ik van een kapster dat er waarschijnlijk heel iets anders aan de hand was. Ze vroeg of ik die oude föhn weleens had schoongemaakt. „Moet je maar eens kijken wat er allemaal aan de binnenkant zit: haren, zeepresten, huidschilfers, stof. Als je dat niet weghaalt, kan dat in brand vliegen.”

Pluizenfilter

Apparaten die in brand vliegen, dat is een probleem dat vaker voor komt. Misschien was dat altijd al wel zo, maar de laatste jaren haalt het regelmatig het nieuws. Wasdrogers blijken bijvoorbeeld de belangrijkste oorzaak te zijn van brand in huis. Een niet schoongemaakte pluizenfilter kan daarvan de oorzaak zijn. Dat moet je dus liefst na elke droogbeurt doen: die pluizen weghalen. En dan nog eens elke maand het filter en de bijbehorende houder uitzuigen. Zo las ik op de website van een wasdrogermerk.

Maar of dat er bij de verkoop ook altijd bij gezegd wordt? En of het er in het dagelijkse leven altijd van komt? Dat is waarschijnlijk een heikel punt. Je schaft een tijdbesparend apparaat juist aan voor het gemak. En niet omdat je zit te wachten op extra onderhoudsklusjes. Zo’n filter leeghalen: dat zou je tot de vaste routines kunnen rekenen. Maar elke maand de stofzuiger erbij pakken?

Wit vlies

De realiteit is dat we worden omringd door spullen waarvan we eigenlijk niet goed weten hoe ze werken en in elkaar zitten. Een stofzuiger heeft in de meeste gevallen een stofzak, die je uiteraard na verloop van tijd moet vervangen. Maar dat er in een stofzuiger –vaak? altijd?– ook nog een filter zit dat moet voorkomen dat de motor vies wordt: nooit geweten.

Pas toen het me op een gegeven moment opviel dat er altijd een rechthoekig wit vlies in de doos met stofzuigerzakken overbleef, en dat er aan de binnenkant van de stofzuiger een wel erg groezelig lapje zat, viel het kwartje. Wie weet hoezeer de levensduur van dat apparaat daardoor is beperkt.

Zonder vuile borden

Hoe vaak je iets moet doen: dat is ook nog een punt. Op het doosje met reinigingsmiddel voor de vaatwasser staat dat je zo’n apparaat elke maand wel een keer zonder vuile borden maar met een zakje vet- en kalkverwijderaar moet laten draaien.

Eens in de vier tot vijf weken: dat is best vaak. Heel wat vaker dan het advies dat ik las op de website van een vaatwasserfabrikant. Die vindt een keer per jaar genoeg. Daar sta je dan, met je goede gedrag.

Of je überhaupt wel zo’n speciaal reinigingsmiddel moet gebruiken is ook de vraag. Soda en azijn ontvetten en ontkalken ook. Maar een verkeerde dosering kan de machine beschadigen, doceert de vaatwasserfabrikant.

In ieder geval moet je ook bij deze handige hulp in het huishouden niet vergeten om het filter in de bodem te ontdoen van visgraten, preifliebertjes en kersenpitten. Maar elke week of zo nu en dan? Dat mag je zelf uitzoeken.

Kapotte koffiezetapparaten en haperende fietsen

Mensen helpen om langer met hun spullen te doen: dat was in 2007 de drijfveer van de Nederlandse Martine Postma om Repair Café te starten. Inmiddels is dit idee wereldwijd opgepikt. Het initiatief werkt met vrijwilligers. Mensen kunnen er gratis hun spullen ter reparatie aanbieden. En leren hoe ze hun spullen moeten onderhouden.

Koffiezetapparaten staan bovenaan de lijst met apparaten die in Repair Cafés ter reparatie worden aangeboden. Vaak is daar nog wel wat aan te doen. Volgens de Repair Monitor –waarin de aangesloten cafés bijhouden wat ze doen– lukt het om 60 procent van de apparaten die ter reparatie worden aangeboden weer aan de praat te krijgen.

Volgens diezelfde monitor gaat het bij die kapotte koffiezetapparaten vaak om een Senseo. Dat heeft te maken met de populariteit van deze apparaten, maar ook met het feit dat ze niet zo duurzaam in elkaar zitten. Althans, in de beleving van de medewerkers van de Repair Cafés zijn het kwetsbare machientjes.

De belangrijkste oorzaak van haperende Senseo’s is dat de magneet in de vlotter kapot gaat. Op de tweede plaats staat niet goed schoonmaken ofwel ontkalken. Op de derde plaats de condensator, die niet goed tegen spanningspieken kan. Problemen met dat laatste kun je voorkomen door de stekker uit het stopcontact te halen als je het apparaat niet gebruikt.

Ontkalken is ook iets dat je zelf in de hand hebt. Al moet je daar bij een Senseo wel liefst een speciaal ontkalkingsmiddel of citroenzuur voor gebruiken. Gewoon azijn kan de machine beschadigen.

Een haperende fiets is een ander veelvoorkomend euvel waarmee mensen naar een Repair Café gaan. Als het om een eenvoudig euvel gaat, wordt dat ter plekke verholpen. Denk aan platte of lekke banden. Desgewenst kun je bij een Repair Café leren hoe je dat doet, een band plakken, als je het nooit onder de knie hebt gekregen.

Voor echte reparaties verwijzen de vrijwilligers door naar een fietsenmaker. Maar veel ongemak blijkt vooral een kwestie van achterstallig onderhoud te zijn. Een tip van Repair Café: maak je fiets minstens één keer per halfjaar schoon, gewoon met water. Daarna loopt alles gelijk soepeler. Smeer bewegende onderdelen en de ketting regelmatig (wel met het juiste middel).