Geen enkele reactie kreeg Henry van Dalfsen, voorzitter van de Oranjevereniging in Genemuiden, op zijn noodkreet. Achttien jaar is hij nu actief bij het comité dat activiteiten rond Koningsdag organiseert. „Ik vind het belangrijk dat er op zo’n feestdag wat te doen is voor jong en oud. Het zou jammer zijn als mensen zich buiten Genemuiden moeten vermaken”, vindt Van Dalfsen, zelf vader van drie kinderen. Tussen januari en april is hij wekelijks zo’n zes uur zoet met het programma voor 27 april; in de overige maanden staat het werk voor de Oranjevereniging op een lager pitje.

„Ontzettend leuk dat je dit organiseert”, reageren mensen vaak als hij om hulp vraagt. „Uiteindelijk heeft iedereen het druk. En op hun vrije dag hebben mensen geen zin om in touw te zijn. Maar ze willen wél genieten van de activiteiten die wij organiseren.”

Het feest afblazen vanwege gebrek aan menskracht wilde het bestuur niet. Daarom besteedde het de begeleiding van activiteiten uit aan een vereniging – tegen vergoeding. „Eerder deden we dit als bestuur zelf, samen met familieleden en een handjevol vrijwilligers.”

Door die keuze konden de bestuursleden op Koningsdag zelf feestgangers aanspreken: „Doet u een volgende keer mee met de organisatie? Al is het maar voor twee uurtjes op de dag zelf.” Die aanpak werkt beter dan een persbericht de wereld in sturen, leerde Van Dalfsen. „Op het moment dat mensen het beleven, beseffen ze dat ze zo’n feest niet kwijt willen.”

Nieuwe kartrekkers

Het verhaal van Genemuiden staat niet op zichzelf. Een enquête van de Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen (KBOV) liet zaterdag zien dat bijna 60 procent van de Oranjeverengingen moeite heeft om vrijwilligers te werven. Toch wil KBOV-voorman Pieter Verhoeve niet somberen. „De ruim 300 verenigingen die bij ons zijn aangesloten, slagen erin om elk jaar een prachtig feest met de plaatselijke gemeenschap te vieren. In een verdeelde samenleving die weinig meer samenleeft, zorgen zij voor verbinding en verbroedering. En ze zetten de verjaardag van het staatshoofd luister bij.”

Soms vallen Oranjeverenigingen om, weet Verhoeve, maar volgens hem staan er dan vaak weer nieuwe kartrekkers op. Zo ging het ook in Oudewater, waar hij burgemeester is. „Toen het Oranjecomité stopte, zette een groep ondernemers een evenement op touw, bekostigd uit eigen zak.”

Mensen zijn niet minder betrokken dan in het verleden, weet ook David Wijnperle, trainer en adviseur op het gebied van vrijwilligersmanagement. Sterker nog: steeds meer mensen doen vrijwilligerswerk. Het aantal uren per persoon neemt wel sterk af. Mensen zijn ook minder gebonden aan één organisatie en eerder voor een ad-hoc-klus warm te krijgen dan voor een permanente bestuursfunctie.

Speel daarop in, adviseert Wijnperle, die zaterdag een lezing hield voor de Oranjebond over het vinden en binden van vrijwilligers (zie ook ”Waar vind je een helpende hand op Koningsdag? Acht tips”).

Dikke draaiboeken

Verhoeve van de landelijke Oranjebond maakt zich vooral zorgen over de toegenomen regeldruk. Volgens hem ontneemt dat vrijwilligers het plezier om activiteiten te organiseren op de verjaardag van de koning. „Besturen zijn tegenwoordig veel tijd kwijt aan veiligheidsplannen vol nare scenario’s en dikke draaiboeken.” Zo moest de Oranjevereniging van Nunspeet de maten van de kleedjes doorgeven die op de kleedjesmarkt zouden liggen. Een andere gemeente wilde dat het Oranjecomité de risico’s van een droneaanval in kaart zou brengen. „De samenleving accepteert weinig risico meer”, ziet Verhoeve.

„Het wordt ons niet gemakkelijker gemaakt”, ervaart ook Van Dalfsen uit Genemuiden. Verkeersregelaars moeten bijvoorbeeld elk jaar opnieuw een cursus volgen. Ook vergunningaanvragen vreten veel tijd, doordat allerlei situaties tot in de puntjes op papier moeten staan. „Ik kan me goed voorstellen dat de overheid risico’s wil indekken. Maar overdrijven we niet een beetje?”

Plannen om wat aan die „bureaucratische ballast” te doen heeft Verhoeve wel. Stop met al die regels, luidt de boodschap van een manifest dat hij zaterdag overhandigde aan CDA-Kamerlid Hanke Bruins Slot. Ook vraagt de Oranjebond de overheid om scholingskosten voor vrijwilligers fiscaal aftrekbaar te maken. Verder wil de bond af van een speciale verklaring voor asielzoekers die vrijwilligerswerk willen doen.

Nieuwe vacatures

Het advies van de Oranjevereniging in Genemuiden: ga in gesprek met bezoekers op Koningsdag. Dat leverde vorig jaar twee nieuwe bestuursleden op. Voorzitter Van Dalfsen wist ook iemand te overtuigen om op de dag zelf te helpen. „Daar ben ik blij mee, al had ik er liefst twintig gehad.” Dit jaar besteedt hij de activiteiten weer uit aan een vereniging, zodat hij zelf op zoek kan naar kandidaten voor twee nieuwe vacatures in het bestuur.

De toekomst van de Genemuidense Oranjevereniging vindt hij lastig. „Ik denk er zelf weleens over om te stoppen. Maar ik ben bang dat de hele vereniging dan ophoudt te bestaan. En dat wil ik niet op mijn geweten hebben.”

Waar vind je een helpende hand op Koningsdag? Acht tips

Hoe kom je op Koningsdag aan mensen die de handen uit de mouwen willen steken? Acht tips van David Wijnperle, die als trainer en adviseur zaterdag een lezing hield voor de landelijke koepel van Oranjeverenigingen over het vinden en binden van vrijwilligers.

Voor ad-hoc-klussen zijn mensen eerder te porren dan voor structureel werk. Vraag je af: welke taken die nu bij vaste vrijwilligers liggen, kunnen ook worden gedaan door mensen die incidenteel betrokken zijn? Misschien raken deze tijdelijke vrijwilligers op den duur meer betrokken.

Een uitdaging voor besturen is: wat gaan wij níét meer doen? Zij krijgen een andere rol –vrijwilligerscoördinator– en steken vooral energie in begeleiding en aansturing.

Zend geen negatieve boodschappen de wereld in. Ga dus niet mopperen omdat mensen tegenwoordig niet bereid zijn om een hand uit te steken. Door dreigingen dat de tent anders sluit, trek je geen mensen. Wie wil er nou op een zinkend schip springen? Laat vooral zien dat meedoen leuk is en de moeite waard.

Vraag je bij de klussen die je in de aanbieding hebt af welke mensen deze leuk vinden en benader hen. Zet geen advertentie, maar neem zelf contact op met de korfbalvereniging, voetbalclub of basisschool. Laat ouders weten dat hun kinderen een nog leukere dag hebben als zij meehelpen met de organisatie.

Mensen die graag met hun gezin Koningsdag willen vieren, zijn soms best bereid om ’s morgens één of twee uurtjes te helpen bij de kinderspelen. Geef hun niet het gevoel dat ze een verplichting voor de hele dag hebben.

Bedenk via welke middelen en kanalen je mensen het best kunt bereiken. Veel mensen lezen geen krant meer. Om jongere generaties te bereiken, heb je echt Facebook en Instagram nodig.

Veel bedrijven bieden diensten aan in het kader van maatschappelijk betrokken ondernemen. Nogal wat banken willen bijvoorbeeld de taken van een penningmeester vervullen. Organisaties weten dat vaak niet, maar kunnen hier goed gebruik van maken.