Voor het oog is het een gewone boerenschuur. Alleen de opmerkzame bezoeker ziet het simpele naambordje naast de deur: ”Gered Gereedschap”. Hier maken vrijwilligers van Stichting Gered Gereedschap Voorst drie dagdelen per week oud gereedschap weer als nieuw.

Donderdagmiddag wordt de werkplaats in de schuur aan de Voordersteeg bevolkt door de naaimachineploeg, die in 2018 een topproductie draaide. Meer dan 250 gerenoveerde naaimachines –hand-, trap- en elektrisch aangedreven– konden worden verscheept naar Afrika en de Filipijnen. Daar beginnen ze aan een tweede leven bij lokale kleermakers.

Karel was ooit machine-inspecteur bij TNO. Henk verdiende de kost bij een bedrijf dat zich richt op ventilatie in de woningbouw. Rinus hield zich bezig met lawaaibestrijding aan boord van schepen. Willem gaf leiding aan de technische dienst bij een van de grootste slachterijen van Nederland. Johan eindigde zijn loopbaan als projectleider en bureaumanager op een architectenbureau. Nu zitten ze elke donderdagmiddag eensgezind afgeschreven naaimachines te herstellen, onder leiding van Koos.

Varkensstal

De schuur werd in 2011 gratis ter beschikking gesteld door voormalig varkensboer Gerrit Winterman. Tot die tijd stond al het materieel opgeslagen in een oude hoeve bij het buurtschap Posterenk en verrichtten de mannen van Gered Gereedschap Voorst het reparatiewerk in het Kulturhuis van Twello. Alleen op maandagmorgen, vanwege de beperkte ruimte en het ontbreken van een magazijn ter plekke. „Het was behelpen”, blikt bestuurslid Cees Verwaaijen (67) terug. „Ook andere groepen maakten gebruik van de ruimte, dus je kon het spul niet laten liggen.”

Toen het magazijn in de hoeve moest worden ontruimd, opperde vrijwilliger Piet Winterman dat de leegstaande varkensstal van broer Gerrit mogelijk een geschikt alternatief was. De deal was snel gemaakt. „Het kostte ons weken om al het ouwe gereedschap van Posterenk hiernaartoe te brengen en stellingen in te richten. Gerrit vond ons zo’n gezellig clubje, dat hij ook de ruimte in de schuur ervoor beschikbaar stelde.”

Met vereende krachten werd daar een eenvoudig maar doelmatig atelier gemaakt. In de varkensstal is een werkplaats ingericht voor de arbeid die veel lawaai veroorzaakt, zoals de reparatie van boortollen en cirkelzagen. Ook daarmee is een man of zes druk. Een van hen bedient de straalkast, voor het reinigen van zwaar verroest gereedschap. „Wij noemen dat het schuurvolk”, lacht Verwaaijen. „Er is een gezonde strijd tussen de werkplaats voor en die in de stal, maar eerlijk is eerlijk: bij het schuurvolk zitten wel de meest technische jongens.”

Inzamelpunten

De pr-man van Gered Gereedschap Voorst was tijdens zijn arbeidzame leven werkzaam bij Kimberley Clark, als vertegenwoordiger. „De verkoop van toiletpapier, tissues, dat soort spul. Praten en regelen gaan me prima af, maar je moet mij niks met de handen laten doen. Ik kom hier voor wat eenvoudig schilderwerk, dat lukt me nog net. Donderdagmiddag zet ik koffie voor de mannen, dat behoort tot de taken van de bestuursleden.”

Terwijl de leden van de naaimachineploeg de arbeid hervatten, toont de bevlogen vrijwilliger uit Voorst de voorraad die in de verschillende compartimenten van de varkensstal ligt opgeslagen. „Wij leveren gereedschap voor timmerlui, elektriciens, automonteurs, bankwerkers en kleermakers in de Derde Wereld.” Particulieren en bedrijven die van hun oude gereedschap af willen, kunnen het inleveren bij zeventien inzamelpunten in de regio. „Ik doe ook wat aan pr via kerkbladen”, zegt Cees. „Daardoor brengen steeds meer mensen hun oude gereedschap rechtstreeks naar onze werkplaats. Vaak nadat een vader is overleden of naar het verpleeghuis is gegaan.”

Alles wat binnenkomt, wordt beoordeeld door Sjraar Zeegers (76), oud-bedrijfsleider van de Steengaasfabriek in Twello. Wat onherstelbaar is, verdwijnt in de container met oud ijzer. Een deel van het aangeleverde goed gaat naar collega-afdelingen die zich toeleggen op het repareren van gereedschap voor andere ambachten.

Eén compartiment in de varkensstal is gereserveerd voor de opslag van de naaimachines. De exemplaren die nog nagekeken moeten worden, krijgen een rode sticker. De gerenoveerde machines ontvangen een groene. Ze mogen pas weg als ze zijn gecontroleerd door Koos de Ronde (68), de enige professional in het naaimachineteam.

Cees Verwaaijen zorgt voor de bijbehorende attributen. Met plechtige stem declameert hij: „Let op! Bij elke naaimachine wordt geleverd: een geslepen schaar, twee schroevendraaiers, een kleine combinatietang, een flesje olie, een kleermakerscentimeter en tien naalden.” Hij scharrelt het spul op via internet. „Ik wil het gratis of voor een appel en een ei, want geld hebben we nauwelijks.”

Trots toont hij de dozen met naalden die hij tegen portokosten kon overnemen. Ze werden ooit gemaakt in de DDR. „Kijk, het staat nog op de verpakking.” Farmaciegroep Brocacef levert gratis kleine flesjes. „Die vul ik hier met de olie. Ook die krijgen we gratis, van een bekende olieproducent.”

Projecten

Het hoofdkantoor van Gered Gereedschap, gevestigd in Amsterdam, stelt zogenaamde projecten samen: een set gereedschap voor startende ambachtslieden of vakmensen in opleiding in de Derde Wereld. Een groot project kan zomaar 600 stuks gereedschap omvatten.

Oud-politieagent Kees Groenestein claimt voor de club in Voorst passende projecten. „In ons magazijn met geselecteerd gereedschap zoekt hij alles bij elkaar. Dat spul gaat naar voren en wordt daar schoongemaakt, opgeknapt, geslepen en gelakt. Daarna doet die beste man alles in de kisten waarmee het gereedschap wordt getransporteerd.” Twee keer per maand rijdt een chauffeur met een bestelwagentje door Oost-Nederland. „Hij brengt het gerenoveerde gereedschap van alle afdelingen in deze regio naar de Baanderij in Gouda. Daar verzorgen ze het transport van het spul naar het land waar het naartoe moet.”

De ploeg in Voorst knapt op jaarbasis pakweg 13.000 stuks gereedschap op, en behoort daarmee tot de topproducenten van Gered Gereedschap. De renovatie van de naaimachines kwam in een stroomversnelling na de komst van Koos, in 2012. De voormalige eigenaar van een Singer-winkel in Deventer wordt geassisteerd door de vijf vrijwilligers die hij opleidde. De kwaliteit ziet hij nog steeds toenemen. „Johan zat twee jaar lang alleen aan handmachines te prutsen. Nu repareert hij ook een elektrische machine. Dan kun je toch wel van progressie spreken?”

Willem Huisman (76) overtreft intussen zijn leermeester. Niet alleen in kunde maar ook in gedrevenheid. Aan het eind van de donderdagmiddag neemt hij wat machines mee naar huis. „Ik kan niet stilzitten, ik moet wat met mijn handen doen.”

„Zijn boek heeft hij al uit”, zegt Johan.

Voordat de ploeg over de huidige werkplaats beschikte, zat Willem ook de boormachines thuis te repareren. Hij is nog steeds de vraagbaak voor de collega’s in de stal. „Willem behoort tot de werkplaatsploeg én het schuurvolk”, licht Cees toe. „Hij is onze allrounder. De meeste nieuwkomers lopen eerst een paar dagen mee en kiezen dan wat ze leuk vinden om te doen. Op die manier blijft de sfeer goed en bereik je een behoorlijke productie.”

Dankzij de bekendheid die het team verwierf, krijgt Gered Gereedschap Voorst gemiddeld vier naaimachines per week aangeboden. Van de niet te repareren exemplaren worden de bruikbare onderdelen verwijderd.

Zo nu en dan komt een Nederlander uit Oost-Duitsland langs, Hugo van Veen, met een aanhanger vol trapnaaimachines. „Die man heeft een tic”, zegt Cees Verwaaijen. „Als hij ergens zo’n ding ziet, kan hij het niet laten staan. Hij koopt ze voor een euro of vijf en als hij een kar vol heeft, rijdt hij naar Voorst. We mogen ze gratis hebben. Allemaal Neumann, volgens Hugo is dat de Mercedes onder de naaimachines.”

Voorzitter van het bestuur van Stichting Gered Gereedschap Voorst is Willy Wilbrink, voormalig trouwambtenaar en de enige vrouw in het gezelschap. De uit Limburg afkomstige Sjraar beheert de penningen. Een indrukwekkende kas is het niet, maar er zijn inkomsten. „We krijgen wat subsidie van de gemeente en kleine donaties van kerken, particulieren en bedrijven. Ook het oud ijzer levert wat op. Dat is een van de belangrijkste bronnen van inkomsten.”

Het geheim van de club in Voorst ligt volgens de mannen in het saamhorigheidsgevoel. „We staan naar niemand te wijzen”, zegt Willem. „Met mekaar maken we de hele boel klaar.”

„En er wordt hier veel gelachen”, vult Cees aan. „Dat is ongelooflijk belangrijk.”

Gered gereedschap

Stichting Gered Gereedschap steunt ambachtsmensen in ontwikkelingslanden met kennis, kunde en opgeknapt gereedschap. Het aangeleverde materieel wordt hersteld en gebruiksklaar gemaakt door vrijwilligers in een kleine dertig werkplaatsen, verspreid over het land. De helft van de werkplaatsen is opgezet door vrijwilligers, de andere helft valt onder Reclassering Nederland en welzijnsinstellingen. Het landelijk bureau van de stichting is gevestigd in Amsterdam.

De afdeling Voorst ontstond in 1995 als vrijwilligersclub met de naam ”Het kan ook anders”. In 2008 werd de werkgroep omgevormd tot de Stichting Gered Gereedschap Voorst, waarvoor zo’n 35 vrijwilligers actief zijn. Binnen het geheel van Stichting Gered Gereedschap ontwikkelde Voorst zich tot een van de grootste afdelingen en hoofdleverancier van opgeknapte naaimachines.