Jaarlijks wordt de Machiavelli-prijs toegekend aan een persoon of organisatie die heeft uitgeblonken in publieke communicatie. Dinsdag maakte de stichting bekend dat de prijs dit jaar naar bedreigde burgemeesters gaat.

„Een bijzondere keus”, vindt prof. dr. Marcel Boogers (54), hoogleraar regionaal bestuur aan de Universiteit Twente. Volgens hem is het „erg zorgwekkend” voor een democratie als burgemeesters bedreigd worden. „We dreigen af te glijden naar Siciliaanse toestanden, waar de maffia de baas is. Bestuurders zullen door bedreigingen twee keer nadenken of ze een malafide bedrijf aanpakken of het clubhuis van een criminele motorbende sluiten. Door hun keus kan hun gezin gevaar lopen.”

Twitter

Kritiek is voor een burgemeester op zich niet schadelijk, legt Boogers uit. „Bestuurders vinden het prettig om op huwelijksjubilea van mensen te horen hoe zij tegen het gemeentebestuur aankijken. Daar kunnen ze vervolgens iets mee.”

Wel meent Boogers dat het taalgebruik online soms een tandje minder mag. Op sociale media als Facebook en Twitter worden bestuurders vaak met allerhande onaardigheden om de oren geslagen. „Het raakt aan een breder debat over omgangsvormen op sociale media. Het zou goed zijn als burgers elkaar aanspreken op hun online taal.”

Burgemeesters nemen de nare dingen die online over hen gezegd worden vaak voor lief. Pas als dat uitmondt in bedreigende taal moet het bestuur volgens Boogers aangifte doen.

Volgens het juryrapport kunnen bedreigingen ertoe leiden dat burgemeesters uit het straatbeeld verdwijnen. Boogers acht die kans klein. „Een situatie waarbij een burgemeester alleen met beveiliging over straat kan, zoals bij burgemeester Jos Wienen van Haarlem, is erg zeldzaam. We moeten wel voorkomen dat de criminaliteit toeneemt.” Wienen zit sinds oktober ondergedoken, vermoedelijk vanwege bedreigingen uit het criminele circuit.

Ook in het verleden werden burgemeesters bedreigd, maar toen brachten de bestuurders de bedreigingen vaak niet in de openbaarheid. „Er lag een taboe op”, aldus Boogers. „Onder invloed van burgemeesters die wel naar buiten traden met hun verhaal is het onderwerp bespreekbaar geworden. Burgemeester Jan Hamming van Zaanstad heeft bijvoorbeeld een reeks interviews gegeven in de Volkskrant.”

Bedreigingen van burgemeesters en andere bestuurders helemaal uitsluiten is bijna onmogelijk. „Als een burgemeester moet onderduiken, betekent het dat hij beet heeft bij de criminelen. Om bedreiging tegen te gaan, is een grondige aanpak van de drugsgerelateerde criminaliteit nodig. Dat is een ingewikkelde kwestie. Maar het is goed dat burgers opkomen voor bedreigde burgemeesters.”