Over het doel, naleving van de beginselen van de rechtsstaat, is geen discussie, zei vicevoorziiter van de commissie Frans Timmermans. Op een tweet van In t’ Veld dat kennelijk alles goed gaat in Europa, reageerde hij als gestoken. Hij wees erop dat er al veel instrumenten zijn, zoals de artikel 7-procedure die Brussel lanceerde tegen Polen vanwege politieke controle over de rechtspraak. Wel erkende hij de aanpak gestructureerder kan.

Brussel heeft Warschau daarnaast met succes voor het EU-hof gedaagd, en tegen Hongarije heeft het parlement zelf de artikel 7-procedure geactiveerd. Daarnaast ligt er een voorstel om EU-subsidies te korten bij schending van de rechtsstaat.

Timmermans heeft niet alleen vragen bij de noodzaak en legitimiteit, maar ook bij de haalbaarheid van een jaarlijkse meting. Het probleem is niet het gebrek aan rapporten maar de capaciteit om te handelen, zei hij. Tijdelijk EU-voorzitter Oostenrijk vroeg om geduld bij de behandeling van de strafprocedures tegen Hongarije en Polen, omdat die voor eerst zijn ingeroepen.

Meerdere parlementariërs bleven aandringen op een jaarlijkse meetlat voor de fundamentele vrijheden. „Een allesomvattend mechanisme, gebaseerd op feiten en niet gepolitiseerd”, aldus In ’t Veld over de ‘rechtsstaat-apk’. Laten we niet wachten tot het kalf verdronken is, bepleitte Judith Sargentini (GroenLinks) de „jaarlijkse visitatiecommissie naar de staat van de rechtsstaat en democratie”.