Woensdagmiddag. De scheepshoorn van Zr.Ms. Johan de Witt loeit over de haven van Den Helder. Het reusachtige amfibische transportschip van de marine stoomt op richting de NAVO-oefening Trident Juncture in Noorwegen.

Het vertrek van de Johan de Witt –met 400 man– markeert de start van de Nederlandse deelname aan de grootste NAVO-oefening in decennia. „Trident Juncture maakt indruk”, zegt generaal-majoor Gijs van Keulen woensdag op de wal in Den Helder. „En dat is ook de bedoeling.”

De veiligheidssituatie in Europa verslechtert. „Door de assertieve houding van Rusland is relatie met de NAVO en Europa bekoeld”, constateert de tweesterrengeneraal. Hij somt op – met zorg: de Krim, Oekraïne, vlucht MH17, recente cyberoperaties. Denk aan Den Haag.

Rusland dwingt de NAVO haar verdediging op orde te hebben. „Eensgezind, capabel en vastberaden”, aldus Van Keulen. Van snelle troepenverplaatsingen tot grootschalige gevechtsoperaties. Te land, ter zee en in de lucht. Het bondgenootschap test zijn snellereactiemacht (NRF), en de snelle flitsmacht (VJTF).

Ruim 50.000 militairen uit alle 29 NAVO-landen, plus Zweden en Finland, nemen deel aan Trident Juncture (25 oktober-8 november). Het oefenscenario bestaat uit de gezamenlijke verdediging van een NAVO-lidstaat bij een aanval vanuit het noorden. Kortom, artikel 5 van de NAVO.

Vliegdekschip

De NAVO trekt van alles uit de kast voor Trident Juncture. De Amerikanen sturen het 333 meter lange supervliegdekschip USS Harry S Truman –6000 manschappen, 90 jachtvliegtuigen– voor het eerst sinds de jaren tachtig naar Noorse wateren. Voortgestuwd door twee kernreactoren van 260.000 pk. Het varende vliegveld nam in 2003 nog deel aan de Irakoorlog tegen dictator Saddam Hussein.

Ook Nederland brengt het nodige in stelling. De marine is met duizend manschappen en vier schepen de grootste leverancier van mensen en materieel.

De landmacht stuurt in totaal ruim 1100 militairen, een groot aantal voertuigen, waaronder veertien Duits-Nederlandse Leopardtanks. Gevechtseenheden, logistieke troepen en –geïntegreerd met Duitsland– een hoofdkwartier om NAVO-grondtroepen aan te sturen. De luchtmacht neemt deel met ruim 50 militairen, drie helikopters en een tankvliegtuig.

Kwartiermakers van de landmacht zijn al aangekomen in Noorwegen. Evenals de Britse Black Rats-infanteristen (500 voertuigen, 1500 man), die vorige week Nederland doorkruisten.

Rusland kijkt met argusogen naar de grootschalige NAVO-oefening. De westerse troepenopbouw in Noorwegen steekt de Russen. Een schending van goed nabuurschap, klaagt Maria Zakharova, de rechterhand van minister Lavrov van Buitenlandse Zaken. „Noorwegen neemt afstand van zijn terughoudende beleid tijdens de Koude Oorlog.”

De NAVO verzekert Moskou geen boosaardige bedoelingen te hebben. Daarom zijn ook Russische waarnemers uitgenodigd. „Zeer transparant”, verklaart majoor-generaal Van Keulen op de kade in Den Helder. Aan zijn voeten ligt een winterkledingpakket. Met warme jassen en dassen. Demonstratief. Het is toch gelukt.

De Amerikaanse admiraal James Foggo wijst erop dat de NAVO alleen laat zien zich te kunnen verdedigen. Tegen elke vijand. „Niet één bepaalde vijand, maar élke.” Bovendien vinden de oefening plaats op 1000 kilometer van Rusland, luchtoperaties blijven 500 kilometer uit de grens. „Elke Russische angst is misplaatst”, benadrukt de Noorse luitenant-generaal Rune Jakobsen.

Staal

De NAVO-oefening bestaat vooral uit ouderwets wapengekletter. Staal tegenover staal. Tanks en pantservoertuigen. Op de serieuzere dreiging van een cyberoorlog is Trident Juncture dan weer niet direct een antwoord.

Hoge generaals in binnen- en buitenland spreken ferme taal over het NAVO-dogma – een aanval op één is een aanval op allen. Of de NAVO bij slechts een geringe grensoverschrijding met een handjevol Russen –à la Oekraïne– ook grootschalig in actie komt, daarover zwijgen zij, die NAVO-generaals.