Raven adviseert kerken op het gebied van kerkrecht en arbeidsrecht. Zijn adviesbureau Kenniscentrum Arbeidsrecht organiseert vrijdag in samenwerking met de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA), de Erdee Media Groep en Refo500 een congres, met als thema: ”Schuring tussen kerkrecht en arbeidsrecht”. Sprekers zijn onder anderen dr. H. J. Selderhuis, dr. W. A. Zondag en dr. Leon van den Broeke.

Hoe is het idee voor dit congres ontstaan?

„Er kwam een aantal lijnen bij elkaar. Een daarvan was de zaak rond de gereformeerde gemeente in Kruiningen vorig jaar, waarvan ik me afvroeg: is dit nu de koninklijke weg of had het ook anders gekund? Verder ben ik bezig met een promotieonderzoek naar de rechtspositie van predikanten in rechtsvergelijkend perspectief. Mede door dit onderzoek heb ik mij gericht op het kerkrecht en het arbeidsrecht.

In de derde plaats zijn er recent enkele opmerkelijke uitspraken geweest. Zo bepaalde de Hoge Raad eind vorig jaar dat kerken aansprakelijk zijn voor schade die een vrijwilliger lijdt tijdens werk voor de kerkelijke gemeente. Gemeenten zijn bezig te onderzoeken wat deze uitspraak betekent, dat merk ik ook in mijn eigen adviespraktijk in de classis Middelburg. En het hof in Arnhem heeft in een uitspraak in een zaak van de Nederlands gereformeerde kerk te Hattem gesteld dat de relatie tussen een predikant en zijn kerkenraad als een arbeidsovereenkomst moet worden gekwalificeerd. Op het congres zal ik zelf, samen met prof. Tymen van der Ploeg van de Vrije Universiteit Amsterdam, op die thematiek ingaan.”

Er bestaat nogal verzet tegen het ‘binnenhalen’ van de arbeidsovereenkomst in de kerk. Hoe ziet u dit?

„Om die reden spreken we van ‘schuring’ tussen kerkrecht en arbeidsrecht. De Nederlands gereformeerde kerk te Hattem heeft cassatie ingesteld bij de Hoge Raad, omdat ze van mening is dat de verhouding predikant-kerkenraad van eigen, bijzondere aard is (sui generis).

Tegelijk zie je dat in de praktijk al redelijk veel aspecten worden ingekleurd door het arbeidsrecht. Zo kennen de Nederlands Gereformeerde Kerken en de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) een regeling voor het inkomen van de predikant in geval hij uit zijn ambt wordt gezet. Deze regeling sluit aan bij de WW-uitkering. Ook bij arbeidsongeschiktheid wordt aangesloten bij het sociale zekerheidsrecht. Toch spreekt men niet van een arbeidsovereenkomst, wat te maken heeft met de gezagsverhouding en de kerkelijke tucht. Je ziet dus dat kerken op veel terreinen hebben doorgepakt, maar dat die laatste stap –de benoeming van de relatie predikant/kerkenraad als arbeidsovereenkomst– niet wordt gezet.”

U vindt dat die stap wel moet worden gezet?

„Ja, ik zie geen belemmeringen. Tegenstanders wijzen erop dat het gezag tussen predikant en kerkenraad wezenlijk anders ligt dan bij een arbeidsovereenkomst. Ik ben het daar niet mee eens en vind dergelijke argumenten gekunsteld en gedateerd. Als een predikant op zondag vrij wil hebben, moet hij daarvoor toestemming van zijn kerkenraad hebben. Dat lijkt op z’n minst te duiden op een gezagsverhouding tussen betrokkenen. Dan denk ik: we willen het niet zo noemen, maar in de praktijk handelen we er wel naar. Ik zie niet in waarom een predikant niet onder het arbeidsrecht zou kunnen vallen.”

Wat verwacht u als de Hoge Raad de uitspraak in de zaak Hattem in stand laat?

„Dan hebben we nog een lange weg te gaan. Een aantal kerkenraden kan dan mogelijk een naheffing van de Belastingdienst en het UWV tegemoetzien. Want als de relatie predikant-kerkenraad een arbeidsovereenkomst is, geldt dit in beginsel ook voor de sociale zekerheid. Ook zullen kerkordes aangepast moeten worden, verwacht ik. De CGK hebben in hun kerkorde staan dat de beroepsbrief de zinsnede moet bevatten dat betrokkenen nadrukkelijk niet de bedoeling hebben een arbeidsovereenkomst te sluiten. Op dit punt zal de kerkorde dan veranderd moeten worden. Tijdens mijn gastcolleges aan de TUA merk ik bij sommige predikanten al wel het gevoel: misschien moeten we hier niet te krampachtig mee omgaan. Wat zijn precies de bezwaren? Ik ben betrokken geweest bij de afzetting van predikanten en heb vaak gedacht: was er maar sprake van een arbeidsovereenkomst, dan waren we veel sneller tot een oplossing gekomen. Het had de betrokkenen veel emoties bespaard. Veel predikanten en kerkenraden houden elkaar onnodig in de greep.”

Ziet u de vrijheid voor kerken om hun eigen regels te stellen in de toekomst overeind blijven?

„De regels van de arbeidsovereenkomst hebben veel dwingende trekken. Maar er blijft vrijheid voor kerkelijke gemeenten om daar een eigen inkleuring aan te geven. Zo kan er een regeling worden gemaakt waarin het unieke van de kerk wordt benoemd – parallel aan de nadere uitwerking die bedrijven geven in een personeelsreglement.”