Dagelijks halen de werknemers van Leemans twintig tot dertig stuks munitie uit de Nederlandse bodem. Munitie en explosieven die tijdens de Tweede Wereldoorlog niet zijn afgegaan, of die overbodig waren en achteloos zijn weggestopt. Ze vormen nog steeds een gevaar.

„Het bedrijf is in 1928 door mijn opa Herman opgericht”, zegt Arjan Leemans. „Vriezenveen was een boerendorp. Veel mensen leefden van de veeteelt en de turfwinning. Mijn opa begon een transportbedrijf met één auto om vee en turf te vervoeren.”

Na de Tweede Wereldoorlog groeide het bedrijf. Jaren later droeg Herman Leemans het werk over aan zijn jongste zoon Henk. Inmiddels is de derde generatie actief. Leemans ging zich na de oorlog toeleggen op grondverzet en zandleveranties. In de jaren 60 en 70 ging ook afvalverwerking bij de activiteiten horen.

Explosieven

Een nieuwe tak van sport voor het bedrijf ontstond toen Defensie eind jaren 70 in het dorpje De Pollen, naast Vriezenveen, munitie ging ruimen. „Aan het einde van de oorlog lieten terugtrekkende Duitsers kisten vol explosieven langs de kant van de weg achter. De geallieerden wilden het kwijt en gooiden het in het water. In de jaren 70 wilde Defensie het opruimen. Ze vroegen aan ons of we wilden helpen met het graafwerk.” De samenwerking beviel van beide kanten goed.

Het bedrijf groeide volgens Arjan Leemans in de breedte. Transport, afvalverwerking en grondverzet breidden uit. Dit onderdeel van het bedrijf valt onder de verantwoordelijkheid van Henri Leemans. Behalve in Nederland werkt het bedrijf in Engeland, Duitsland, Zweden en Estland. Ook de munitieberging nam toe. Leemans Speciaalwerken BV ontstond en kreeg steeds meer opdrachten. Dit onderdeel is alleen in Nederland actief.

„In de jaren 90, zo rond het einde van de Koude Oorlog, veranderde de taak van Defensie. Er werd meer ingezet op vredesmissies en minder op de verdediging van ons eigen land. In die tijd hebben wij het ruimen van munitie overgenomen van Defensie.” Leemans graaft de munitie op. De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) vernietigt het materiaal. „Kogels en kleine granaten brengen we naar een veilige plaats waar de EOD het laat ontploffen. Vliegtuigbommen laten we vaak liggen. Die worden meestal ter plaatse ontmanteld.”

Leemans is in de bossen rond Apeldoorn al zo’n twintig jaar bezig met het weghalen van een munitiedepot van de Duitsers. Meter na meter wordt de grond daar afgegraven. Het werk duurt nog jaren. In de bodem zitten ook objecten uit onder meer de ijzertijd. „We hebben archeologen in dienst om dat materiaal veilig te stellen.”

Ook in Nijmegen zit een vestiging van het bedrijf. In de nadagen van de oorlog is er rond Nijmegen en in de Betuwe zwaar gevochten. „We zijn altijd voorzichtig. Je weet nooit of munitie op scherp staat. Vooral handgranaten en antipersoneelsmijnen zijn gevaarlijk.”

Bij het bedrijf zijn nooit slachtoffers gevallen, terwijl er in omringende landen met enige regelmaat mensen omkomen door oude munitie. Waar dat aan ligt, is niet duidelijk. Wel heeft bij Leemans veiligheid de hoogste prioriteit.

Menselijke resten

In de Nederlandse bodem liggen nog 1000 tot 1500 vliegtuigen of resten daarvan. Neergestort in de oorlog. Veelal liggen de vliegtuigen onder water of in natuurgebieden. Leemans bergt gemiddeld één toestel per jaar. Bommen en lichtspoormunitie in de toestellen vormen een gevaar. Omdat er soms menselijke resten aan boord zijn, wordt een crashlocatie vaak aangemerkt als oorlogsgraf dat niet zomaar mag worden geopend. Gemeenten laten toestellen vaak liggen, omdat er geen noodzaak is om ze te bergen. En vanwege de kosten: 50.000 tot 500.000 euro per berging. „Het kan nog jaren duren voordat alle vliegtuigen zijn geborgen.”

>>digibron.nl/dezaak

Bedrijfsgegevens

Bedrijf: Leemans Groep

Waar: Vriezenveen, Apeldoorn, Nijmegen

Diensten: grondverzet, transport, reiniging, munitieruiming, vliegtuigberging

Aantal werknemers: 225, waarvan 180 in Nederland