Het woestijnzand in Saudi-Arabië blijkt niet alleen olievelden te bedekken. Ook een christelijk klooster uit de zevende eeuw gaat mogelijk schuil onder het zand. De ontdekking ervan leidde afgelopen zomer tot bescheiden nieuwsberichten in diverse internationale media.

Voor vernieuwingsgezinde bestuurders in Saudi-Arabië komt de vondst van het klooster als een geschenk. Zij hebben daarmee iets in handen waarmee ze kunnen aantonen dat islamitische heersers ooit ruimte boden aan het christendom, naast de islam.

Hervormingsgezind

Het is behoedzaam opereren voor kroonprins Mohammed. Met het toestaan dat vrouwen hun rijbewijs halen en het toelaten van bioscopen en van popconcerten in de open lucht, heeft de hervormingsgezinde leider van het land al diverse conservatieve geestelijken tegen zich in het harnas gejaagd. Tot nu toe hebben de geestelijken moeten inbinden, verschillende belandden zelfs achter de tralies. Toch is het voor de kroonprins nog lastig om christelijke kerken toe te staan.

Einde verhaal? Dat niet. Want op de achtergrond gebeurt er wel degelijk iets. Deze zomer bezocht de kroonprins in Londen de leider van de anglicaanse gemeenschap, aartsbisschop Justin Welby. Daarmee was er voor het eerst officieel contact met de wereld van het evangelicale christendom. In februari bezocht een hoge vertegenwoordiger van de Rooms-Katholieke Kerk, kardinaal Jean-Louis Tauran, Saudi-Arabië. En vorig jaar al was er contact met de oosterse kerken, toen de maronitische patriarch Beshara al-Rai het land bezocht. Deze bezoeken vormen een duidelijke trendbreuk, sterker nog: ze waren rond de eeuwwisseling nog ondenkbaar.

Een tweede ontwikkeling is de wijze waarop Saudi-Arabië omgaat met gastarbeiders uit lagelonenlanden. Zonder hun aanwezigheid zou een aanzienlijk deel van de dienstensamenleving in het land tot stilstand komen. Een groot deel van deze gastarbeiders is christen en afkomstig uit de Filipijnen of Egypte. Zij kunnen redelijk ongestoord hun gang gaan. „Saudi-Arabië is voor onze mensen een veilig land”, zo zegt een hoge geestelijke van de Koptisch-Orthodoxe Kerk desgevraagd. „Voor Egyptische christenen is het er veiliger dan in bepaalde delen van hun eigen land.”

Bovendien moet de leden van de godsdienstpolitie in Saudi-Arabië ook oppassen, zo weet de geestelijke. „Ze kunnen hun hand overspelen door al te drieste acties ondernemen. De publieke opinie kan zich tegen hen keren.”

Qatar en Bahrein

Een derde reden waarom de deur voor christenen in Saudi-Arabië verder open zou kunnen gaan, is dat omringende landen die de wahabistische traditie van de islam volgen wel ruimte bieden voor de bouw van kerken. Zo kent Qatar enkele kerkgebouwen en is in Bahrein het fundament gelegd voor een nieuwe kathedraal.

In een toespraak stelde kroonprins Mohammed vorig jaar dat Saudi-Arabië openstaat voor alle religies. Maar Camilo Ballin, de rooms-katholieke bisschop van Noord-Arabië, is een jaar na dato nog niet onder de indruk. Ja, er zijn wat contacten aangeknoopt en christenen die achter de deur van hun woning bidden en Bijbellezen worden gedoogd. Maar publieke uitingen van het christendom zijn nog verboden.

En toch… De Saudische televisie zond zowel het bezoek van kardinaal Tauran als dat van patriarch Al-Rai uit. Een unicum, zeker omdat beiden hun ambtskleding droegen, inclusief een ketting met daaraan een kruis. Misschien is het daarom waar wat een Saudische overheidsvertegenwoordiger tegen opinieblad The Economist zei: „De bouw van een kerk in dit land is slechts een kwestie van tijd.”

>>rd.nl/christenvervolging

Moderniserend Saudi-Arabië

Officieel is de islam de enige godsdienst in Saudi-Arabië. Maar van de bevolking van zo’n 28 miljoen mensen is ruim 30 procent gastarbeider. In totaal gaat het om zeker 10 miljoen mensen, van wie een aanzienlijk deel christen is. Velen hebben een achtergestelde positie, met weinig persoonlijke vrijheden. De toenemende openheid voor westers gedachtegoed roept onder orthodoxe islamieten verzet op. De Saudische monarchie wordt van binnenuit dan ook bedreigd door strijdgroepen die gelieerd zijn aan Al-Qaida en Islamitische Staat. Toch lijkt de modernisering onder kroonprins Mohammed door veel Saudi’s te worden verwelkomd.