Met dit voorbeeld in het achterhoofd stellen we de vraag op welk gebied de duivel vandaag zijn messen slijpt. Waar vormt hij nu de grootste dreiging? Juist daar waar wij hem niet zien of verwachten. Hij hult zich het liefst in een eerbiedwaardig ambtskostuum. Roodkapje blijkt de boze wolf. Ik zie het demonische dus niet allereerst in de groeiende islam, om maar iets te noemen. Het zal doortrapter zijn. Iets waar we met open ogen in mee zullen gaan. Tenzij we de waarschuwing van Jezus om te wáken serieus nemen. Dat vraagt echter wel een breken met iedere vorm van naïviteit.

Ach, leefde Miskotte nog maar! Een ziener die zeer vroeg het demonische van het nationaalsocialisme ontleedde. Apart dat dergelijke denkers, met een ander theologisch perspectief dan veel onverdacht gereformeerde theologen, zo’n scherp inzicht in de tijdgeest kenden. In bepaalde zin hadden zij meer oog voor de kracht van het ongeloof en het kwaad. Toen de kerken nog uitpuilden, waarschuwde Miskotte al voor de immense kerkverlating die hij voelde aankomen. „Ja, het geloof sterft in deze tijden”, zo opende Miskotte tachtig jaar geleden een van zijn preken. Terwijl veel predikanten eindeloos kibbelden over de precieze verhouding tussen verbond en verkiezing wees hij op de verwoestende secularisatie van het hart. Als iemand die een tsunami voelt aankomen. Miskotte analyseerde de giftige lucht die wij argeloos inademden. Zijn dergelijke profetische denkers door ons niet te gemakkelijk weggezet?

Terug naar de vraag waar de duivel vandaag actief is. Een artikel van prof. Ad de Bruijne prikkelde mij. Deze hoogleraar ethiek schreef over Alexa, een ”digitale assistent”, ontwikkeld door het Amerikaanse megabedrijf Amazon. Alexa is een zelflerende robot die met je communiceert, je opdrachten uitvoert en je wensen en behoeften steeds trefzekerder peilt. Ze ontwikkelt zichzelf. Meer dan 20 procent van de Amerikanen heeft zo’n digitale assistent. Tot verbijstering van de gebruikers begon Alexa soms zomaar te lachen. Amazon kwam met een gebrekkige, technische uitleg.

De Bruijne vroeg zich vervolgens af of kunstmatige, zichzelf versterkende intelligentie misschien ooit gemanipuleerd zou kunnen worden door demonen. Zouden demonen zich kunnen nestelen in deze zelflerende robots?

Het is wel de manier waarop demonen werken. Ze nestelen zich in wat God heeft geschapen, maar ook in hetgeen de mens tot stand brengt. Zelflerende robots, gecreëerd door mensen met het vermogen om zelfstandig intelligente beslissingen te nemen. Relatief autonoom en onafhankelijk van menselijke tussenkomst. Misschien biedt kunstmatige intelligentie zo een gouden kans voor demonen om zich te laten gelden. Om het leven en de vrede te vernietigen. Moderne Pinokkio’s, bezield door de duivel.

Iets om rustig over na te denken. Rustig, want tegenover de demonen staan de engelen. Bovendien vernietigt het kwaad uiteindelijk zichzelf. Dit is prachtig verwoord in ”Perelandra” van C.S. Lewis. In dit tweede boek van Lewis’ ruimtetrilogie is een persoon bezeten door de duivel. Hij verkneukelt zich over de dood van Gods Zoon. Dan vraagt de hoofdpersoon, Ramsom, aan hem: „En wat heeft dat jou nu opgeleverd?” De demon vervalt in gekrijs. Ineens realiseert hij zich dat hij door Gods Zoon te doden zichzelf heeft verslagen.

In het Nieuwe Testament zien we de voorafschaduwing van het bevrijdend eindoordeel. Bijvoorbeeld in de genezing van twee mensen die bezeten waren door demonen (Matt. 8). Die demonen vragen Jezus: „Komt U ons straffen vóór onze tijd?” Ze weten dat hun eindoordeel eraan komt, maar hier geeft Jezus een voorproefje. Jezus laat de demonen in een kudde varkens trekken. Vervolgens verdrinken ze met die varkens in het meer.

De demon in het boek van Lewis lachte omdat de Zoon van God dood was. Maar God lacht nog veel harder om de fatale misrekening van de duivel. Wie het laatst lacht, lacht het best.

Mr. D. J. H. van Dijk is directeur van de NPV en senator voor de SGP.