Het begon allemaal in november. Frankrijk en Duitsland ontsnapten aan dreigende miljardenboetes dankzij een besluit van de Europese ministerraad. En dat terwijl de twee landen rijp waren voor sancties, zoals vastgelegd in het ’stabiliteitspact’. De gaten in hun begroting waren immers voor het derde achtereenvolgende jaar te groot, maar de ministers ondernamen geen stappen, tot verdriet van minister Zalm.

Ook de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU dat met het voorstel was gekomen, fronste de wenkbrauwen. Het besluit van de meerderheid van de ministers is mogelijk illegaal, en dus stapte de Commissie naar het Hof in Luxemburg.

Dinsdag in de loop van de ochtend valt het verdict. Als de rechters de eis van de Commissie afwijzen, betekent dat een goedkeuring van de huidige praktijk waarbij ministers de harde regels uit het stabiliteitspact afzwakken. Het pact was bedoeld om de euro sterk te houden en de rente laag. Volgens sommige economen kan de rente stijgen bij een zwakke naleving van het pact.

Stelt het Hof de Commissie in het gelijk, dan kunnen de gevolgen vergaand zijn. Op korte termijn: het besluit uit november is nietig, wat een juridisch vacuüm oplevert. Volgens sommige waarnemers valt de EU dan terug op een besluit van eerder vorig jaar, dat vrij streng is voor Duitsland en Frankrijk.

Op langere termijn betekent zo’n oordeel ook een aanzienlijke versterking van het stabiliteitspact. Als het Hof de redenering van de Commissie volgt, zijn de ministers voortaan verplicht om een bepaalde volgorde aan te houden voor landen in de problemen, uitmondend in boetes. Tussentijds ontsnappen lijkt dan onmogelijk.

Dat is ook voor Nederland belangrijk. Het tekort in Den Haag is immers opgelopen tot boven de 3 procent, de grens die in het pact is vastgelegd. Weliswaar heeft het kabinet het vaste voornemen om reeds dit jaar of uiterlijk volgend jaar weer aan de Europese normen te voldoen, maar dat kan door allerlei oorzaken mislukken. Dan zou ook Nederland niet aan een boete ontsnappen, hoewel het allemaal erg theoretisch is.

Bovendien zou een overwinning van de Commissie betekenen dat de macht van de individuele landen om een eigen begrotingsbeleid te voeren, is ingeperkt. Het oordeel van ’Brussel’ wordt dan een stuk belangrijker. Daarom vochten advocaten van de ministerraad bij de zitting eind april met alle argumenten om een veroordeling te voorkomen.

Onduidelijk is welke kant de uitspraak opgaat. Het komt vaak voor dat het Hof niet één van de partijen volledig gelijk geeft, maar een tussenweg kiest. In alle gevallen is het vonnis voer voor juristen en politici.