Verstorend. Anita van Gils, lector familiebedrijven bij Hogeschool Windesheim in Zwolle, schuwt niet om dat woord in de mond te nemen. Want dat een aantal trends het voortbestaan van Nederlandse bedrijven bemoeilijkt, en ook van familiefirma’s, staat voor haar buiten kijf. De digitale revolutie is een van die allesbepalende trends, zegt ze.

Hoe familiebedrijven kunnen omgaan met die bedreigingen staat centraal op het jaarlijkse congres van Ifera, het internationale onderzoekscentrum voor familiebedrijven. Dit jaar zijn de 185 onderzoekers uit 33 verschillende landen en belangstellenden uit het bedrijfsleven te gast bij Hogeschool Windesheim.

Overleven

De kennis die wordt uitgewisseld op de bijeenkomst kunnen familiebedrijven helpen om te overleven en het bedrijf door te geven aan de volgende generatie, zegt Van Gils.

Het is volgens haar belangrijk dat directies van familiebedrijven stevig voorbereid zijn op de ontwikkelingen in de markt én in de familie. „Bedrijven moeten nu al voortdurend hun technologie aanpassen en inspelen op wensen van consumenten. Omdat die veranderingen nu sneller dan ooit gaan, is de markt moeilijk te voorspellen.”

Ook bij bloedverwanten is een patroon te zien dat de toekomst voor familiebedrijven onzeker maakt. Gezinnen worden almaar kleiner en kinderen hebben vaak andere interesses gekregen. Het vinden van een geschikte bedrijfsopvolger wordt steeds lastiger. Van Gils ziet in de praktijk nog onvoldoende bewustzijn: „Directeuren van met name kleine bedrijven zijn vaak zelf veel operationeel bezig en nemen te weinig tijd om over de bedrijfsstrategie en opvolging na te denken.”

Toch zijn het volgens Van Gils juist de familiefirma’s die in staat zijn om mee te veranderen met de tijd. Handelsmerk van florerende familiebedrijven is hun grote innovatiekracht. Dat bewijst volgens haar bijvoorbeeld ITM uit Kampen, ook te gast op het congres, dat in honderd jaar tijd transformeerde van sigarenfabriek naar bouwer van machineplatformen voor tabaksproducten.

Hoe verbazingwekkend snel de digitale wereld zich ontwikkelt, legt Timothy Mescon uit. Hij is onderzoeker bij AACSB, een Amerikaanse organisatie voor accreditaties. „De techniek is oppermachtig.” De schijnbaar eindeloze mogelijkheden om gegevens in de zogeheten cloud op te slaan, vindt hij fascinerend. Bedrijven moeten zich wel telkens blijven aanpassen aan die ontwikkelingen. Ook de toename van het gebruik van smartphones is een factor die van bedrijven telkens bijsturing vraagt. Terwijl eerst nog het adagium ”groot verdringt klein” gold, geldt nu ”snel verdringt langzaam”, stelt Mescon. Bedrijfsleiders van familiebedrijven moeten daarom bereid zijn een leven lang te leren.

Familieprotocol

In aparte bijeenkomsten verdiepten de aanwezigen zich in thema’s zoals bestuursstructuur, ondernemerschap, en overdracht van het ”sociaal kapitaal.”

Voor de continuïteit van familiebedrijven is het aan te raden om een familieprotocol te maken, zegt de Argentijnse onderzoekster Maria de los Angelos Lucero Bringas. In zo’n dynamisch protocol kan „op basis van de familiewaarden de verdere strategie voor het bedrijf worden bepaald, bijvoorbeeld voor de hoogte van de salarissen.” Daarmee kunnen conflicten in het bedrijf voorkomen worden en is de kans groter dat familiebedrijven blijven bestaan.