Wie meent dat de kerk niet meer van betekenis is voor mensen zou eens een middag bij Gerrit Groeneveld en Frida Nauta moeten gaan koffiedrinken. Groeneveld is voorzitter van Stichting Tsjerkepaad en Nauta is daarvan de secretaris en bevlogen contactpersoon voor alle deelnemende Friese kerken. Ze dissen de ene anekdote over Tsjerkepaad na de andere op. „Je kunt er zo veel leuke verhalen over vertellen”, zegt Frida Nauta. Ze is de persoon „aan de andere kant”; in de afgelopen vijftien jaar hebben vele honderden mensen haar e-mailadres ingetikt of met haar gebeld. Om even iets door te geven of na te vragen. „Dat persoonlijke contact is zo belangrijk voor Tsjerkepaad. Hier is Frida geweldig in”, zegt Groeneveld. Dat contact gaat namelijk veel verder dan alleen zakelijke dingen regelen voor de openkerkenroute. Nauta: „Als ik hoor dat iemand ziek is of als er een sterfgeval is van iemand die ik ken van de plaatselijke kerken, dan stuur ik een kaart.”

Gemeenschap

Tsjerkepaad is een gemeenschap. Van de bezoekers die er jaar in, jaar uit naartoe gaan, maar ook van de vrijwilligers, besturen en comités in de dorpen en steden. „We hadden een keer ’s middags een vergadering in Holwerd”, vertelt Frida. „’s Avonds moesten we naar Dokkum, ook voor Tsjerkepaad. Toen zeiden de mensen in Holwerd: „Je kunt bij ons wel een warme maaltijd krijgen.”

Terug naar het begin. Tsjerkepaad. Je zou haast denken dat het er altijd is geweest, zo normaal is het al geworden dat het op de agenda van kerkenraden staat in het jaarrooster. Het idee deed ds. Gerrit Groeneveld ooit op in Denemarken tijdens een vakantie. Hij zag er hoe de mooiste kerken gewoon toegankelijk waren voor toeristen. Compleet met een handige gids waarin alle opengestelde kerken stonden. „Waarom zou dat bij ons in Friesland niet kunnen? dacht ik.” Groeneveld zat op dat moment als PKN-predikant in de Friese Raad van Kerken. Daar had pastoor Jan Romkes van der Wal uit Bolsward op een vergadering ook al een oproep gedaan: de kerken moeten open!

Krantenartikelen

Het Friesch Dagblad had eerder al eens in de zomermaanden een serie artikelen over kerken in de krant gehad. Daarvoor was contact gelegd met Stichting Alde Fryske Tsjerken. Er werd met hulp van Ulbe Zwaga een selectie gemaakt van Friese kerken en die gingen die zomer één zaterdag open, gekoppeld aan een artikel over die kerk in het Friesch Dagblad. Dit concept, ”Tsjerke Iepen”, werd een succes.

De ideeën die binnen de Friese Raad van Kerken leefden en deze eerste aanzet van het Friesch Dagblad werden bij elkaar gebracht. Dat leidde in 2004 tot de eerste route van Tsjerkepaad. Een naam die goed in het gehoor ligt omdat veel Friezen nog bekend zijn met het NCRV-programma Kerkepad, dat sinds 1976 twee decennia op televisie te zien is geweest. Naast de tv-uitzendingen hield die omroep speciale Kerkepadtochten langs deelnemende kerken, die te voet of per fiets konden worden afgelegd.

Klein budget

Het organisatiecomité van Tsjerkepaad, waar ook toenmalig raadsvoorzitter ds. Dini Stavenga-van der Waals uit Buitenpost bij betrokken was, bedacht dat de openstelling van kerken in Friesland gefaseerd zou moeten gebeuren. Te beginnen met 25 kerken in de Zuidwesthoek. Sindsdien is er ieder jaar een nieuwe regio bij gekomen.

Het succes kwam snel omdat én de vrijwilligers van de kerken er enthousiast van worden én het publiek het mooi vindt om op zaterdagmiddag naar een open kerk te kunnen gaan.

Bij de kerken heeft Frida Nauta altijd wel even een praatje met de vrijwilligers en leest ze in de gastenboeken wat de reacties zijn van bezoekers. Er zijn bezoekers die schrijven hoe ze weer in de kerk zijn waar ze vroeger als klein kind kwamen, waar hun ouders trouwden of waar een ver familielid ooit als predikant heeft gestaan. Dan is zo’n kerk van een hele andere betekenis dan een stenen object waar velen misschien dagelijks achteloos aan voorbij fietsen of rijden.

Groeneveld vertelt hoe vrijwilligers in de dorpen en steden de grote kracht van Tsjerkepaad zijn. Er zijn maar liefst 2000 mensen in de zomer actief. Dat gaat van kleine dorpen, waar de kerk op zaterdag soms door een handjevol enthousiastelingen wordt bemenst, tot grote plaatsen zoals Dokkum en Sneek, waar soms tientallen vrijwilligers tegelijk in touw zijn. „Zonder de inzet van zo veel vrijwilligers zou er van Tsjerkepaad geen sprake zijn. Dan zou het gewoon niet te betalen zijn.”

In de afgelopen jaren kwamen er steeds rond de 40.000 bezoekers in de maanden juli, augustus en de eerste twee weken van september bij de Tsjerkepaadkerken. Groeneveld: „Ik denk dat het in 2018 een stuk hoger zal liggen. Misschien komen er wel 50.000 mensen.”