Isolement verdedigbaar als participatie voor christen onmogelijk is
De sociale werkelijkheid zit ingewikkeld in elkaar. Participatie op het ene terrein kan samengaan met een isolementspositie in een ander opzicht, betoogt dr. C. S. L. Janse als reactie op het commentaar dat mr. D. J. H. van Dijk gaf op zijn eerdere artikel ”Kracht uit het isolement”.
In het desbetreffende artikel (RD 9-6) werd beklemtoond dat een isolementspositie soms zeer wel te verdedigen is, maar ook dat er vaak sprake is van een relatief isolement. Gezien de jongste column van senator Van Dijk (RD 27-9) –ik vind zijn columns veelal waardevol– is die boodschap niet goed overgekomen. Heeft dat te maken met misverstanden, met een andere terminologie of toch met een verschillend uitgangspunt?
Laten we beginnen bij de figuur van mr. G. Groen van Prinsterer. Aan een uitspraak van hem heb ik mijn artikel opgehangen. Groen zocht nooit het isolement, maar zijn beginselvastheid gaf hem in de politiek de ruimte om iedereen de hand te reiken, aldus Van Dijk. Dat zal waar zijn.
Groen zal in en buiten de Kamer het normale sociale verkeer gehad hebben met andersdenkenden. In sommige kwesties kon hij vast met een brede groep Kamerleden gezamenlijk optrekken. SGP-politici doen sinds jaar en dag niet anders. Maar op een aantal voor hem fundamentele punten scheidden de wegen. De onderwijskwestie was daar één van.
Geestverwanten
Kamerfracties en politieke partijen zoals wij die nu kennen, had je toen nog niet. Eenmaal in de Kamer gekozen, zocht je aansluiting bij geestverwante afgevaardigden. De liberalen waren dat voor Groen niet, de rooms-katholieken evenmin en de groep van conservatieve protestanten was dat uiteindelijk ook niet.
Zo kwam Groen in een isolementspositie terecht. Niet voor niets werd hij wel aangeduid als een veldheer zonder leger. In het land had hij de meeste aanhang onder de bevolkingslagen die nog geen kiesrecht hadden. Toch zag Groen in het isolement zijn kracht.
De antithese loopt dwars door ons eigen hart, betoogt Van Dijk. Dat is waar. Er is sprake van een strijd tussen de oude en de nieuwe mens. Maar die antithese wordt ook zichtbaar in de sociale werkelijkheid. Waar vindt men aansluiting bij en waar houdt men afstand van? Waar stemt men mee in en wat wijst men af?
Van Dijk heeft overigens ook forse kritiek op theologische opvattingen in de rechterflank van de gereformeerde gezindte. Hij verwijst daarbij naar het doopformulier, dat gedoopte kinderen aanmerkt als kinderen van God. Maar bedenk wel: dat zijn ze alleen in uiterlijke zin. Dat geldt niet voor de eeuwigheid.
Niet voor niets begint het formulier met te stellen dat „wij in het rijk Gods niet kunnen komen, tenzij wij van nieuws geboren worden.” Zonder waarachtige bekering zullen de kinderen van het Koninkrijk uitgeworpen worden in de buitenste duisternis (Matth. 8:12). Dat zijn toch dingen die onder ons volkomen zekerheid zouden moeten hebben.
Positie NPV
Het zou ook helemaal verkeerd zijn wanneer we ons organiseren in een club van gelijkgezinden. Maar waarom zou dat? Van Dijk is sinds enige tijd directeur van de NPV. We mogen hopen dat dat een club van gelijkgezinden is.
Stel je voor dat het ene deel van de leden of het bestuur dit wil, maar een ander deel juist het tegenovergestelde, terwijl er ook mensen zijn die nog weer heel wat anders willen. Als je van zo’n club directeur bent, ben je niet te benijden.
In mijn artikel signaleerde ik dat er een eeuw geleden in de westerse wereld een grote overeenstemming bestond over de medische ethiek, maar dat dat nu anders is. De NPV is opgericht als reactie op deze ontwikkeling. De oprichters hadden groot bezwaar tegen de opkomende medisch-ethische opvattingen, met name inzake leven en dood. Zij vormden echter een minderheid, die steeds meer in het isolement terechtkwam.
De NPV wil inbreng leveren in de publieke discussie en haar leden voorlichten over allerlei medisch-ethische kwesties. Die mogen niet meegaan met de opvattingen die tegenwoordig gangbaar zijn. Het was nodig en bleek mogelijk om bepaalde netwerken en voorzieningen te creëren op basis van de prolifegedachte.
Als het ging om verbetering van de palliatieve zorg vond de NPV ook elders steun. Maar de discussie inzake ”voltooid leven” maakt wel duidelijk dat die ontwikkelingen de verkeerde kant uit gaan. Het isolement wordt alleen maar groter.
Kortom, de NPV is typisch een voorbeeld van wat ik bedoelde met een relatief isolement. Zowel een cultureel (principieel) isolement als een daaruit voortvloeiend sociaal isolement.
De auteur is socioloog en oud-hoofdredacteur van het RD.
