„We gaan met de dag meer op een verzorgingshuis lijken”, mopperde een woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ), najaar 2016. Als voorbeeld noemde hij het Amsterdamse AMC. Dat plaatste 28 extra bedden bij op de afdeling spoedeisende hulp en trok extra personeel aan om ouderen op te vangen na bijvoorbeeld een val in huis. Die verhoogde inzet is in Amsterdam evenals in veel overige ziekenhuizen nog steeds actueel.

Over de oorzaken bestaat weinig onenigheid: door het kabinetsbeleid van Rutte II wonen ouderen langer thuis. Terugkeren naar huis na een operatie is echter niet altijd mogelijk, en als het vertrouwde bejaardenhuis oude stijl is verdwenen, komen de ziekenhuizen in beeld. Deze instellingen staan echter niet te springen om de vroegere taken van bejaardenhuizen over te nemen. Zij zijn al druk genoeg met de wens van verzekeraars om de ligduur van hun ‘gewone’ patiënten te bekorten.

Om de morrende ziekenhuisbestuurders tegemoet te komen, trok het kabinet vorig jaar de portemonnee. Ziekenhuizen kregen er 20 miljoen bij voor de tijdelijke ouderenopvang. Minister De Jonge (VWS) zet echter in op structurele oplossingen. Hij wil niet dat ziekenhuizen vier jaar lang maar wat aan moeten modderen en presenteerde maandag het actieprogramma Langer Thuis.

In beeldende taal, ondersteund met cijfers, schetst De Jonge het vergrijsde Nederland van de toekomst. „Momenteel staan tegenover iedere 85-plusser nog vijftien relatief ‘jonge’, mogelijke mantelzorgers; ouderen van 50 tot 75 jaar. In 2040 is de bevolkingssamenstelling anders en zijn het er nog maar zes.” Of: „Zo’n 38 procent van de groep 75-plussers is kwetsbaar. In 2030 heeft deze categorie burgers een omvang van om en nabij de 1 miljoen.”

Het kabinet wil de noodzaak om acute zorg te moeten verlenen aan deze kwetsbare patiëntengroep zo veel mogelijk beperken en zet daardoor in op vroegtijdige signalering. Daarvoor moet in iedere gemeente of stadsdeel een zogenaamd kernteam aan de slag dat de kwetsbare oudere op tijd in het vizier krijgt. In de teams zitten huisartsen met hun praktijkondersteuners, maar bijvoorbeeld ook een specialist ouderengeneeskunde of de ouderenadviseur van een welzijnsorganisatie.

De Jonge wil de komst van dergelijke teams zo veel mogelijk stimuleren. Voor het actieprogramma trekt hij 340 miljoen euro uit. Een deel daarvan is ook bedoeld voor gemeenten die willen investeren in nieuwe, al dan niet geclusterde woonzorgvormen voor (hoog)bejaarde ouderen.

Inzet specialistisch team heeft aantoonbaar effect

In diverse delen van het land werken hulpverleners al samen om de zorg aan een vooraf in kaart gebrachte groep ouderen te optimaliseren en onderling beter af te stemmen. Bekend voorbeeld is het project GezondVeluwe: lokale ouderenteams, georganiseerd rond één of meer huisartspraktijken in een bepaalde gemeente. Ook in Groningen en Drenthe wordt er met deze aanpak gewerkt, onder de naam SamenOud. Het eerste experiment was vijf jaar geleden in de Rotterdamse wijk Ommoord. Op grond van het huisartseninformatiesysteem werd er een selectie gemaakt van de doelgroep van ouderen. Daarna volgde enquêteonderzoek, indien nodig gevolgd door een huisbezoek. Voor hulpbehoevende burgers werd vervolgens een persoonlijk oudersteunings- en zorgplan opgesteld. Uit diverse evaluaties is inmiddels gebleken dat de inzet van de kernteams de zelfredzaamheid van ouderen vergroot en de mantelzorgers ontlast.