Met andere leden van de vaste Kamercommissie voor buitenlandse zaken bezocht Van der Staaij deze week Saudi-Arabië, op uitnodiging van het Saudische parlement.

Saudi-Arabië is geen heel fris land – en dat niet alleen qua klimaat: het zou salafistische moslims sponsoren, een oorlog in Jemen aan de gang houden, christenen uitsluiten et cetera. Waarom daar dan toch heen als Kamerleden?

„Saudi-Arabië speelt een belangrijke rol in het Midden-Oosten. Het land lijkt iets positiever te gaan staan tegenover Israël – in de Arabische wereld neemt het tenminste een gematigde positie in. Dat kan van invloed zijn op het Israëlisch-Palestijns conflict. En net als Israël wijst Saudi-Arabië erop dat Iran een heel grote bedreiging vormt voor de stabiliteit in die regio.

Met Saudi-Arabië onderhouden we al heel lang betrekkingen. Zeker nu is een goede relatie van belang, aangezien ons land momenteel tijdelijk in de VN-Veiligheidsraad zit.

En juist als er zorgen zijn over een land, is het goed om die daar te bespreken. Over alles hebben we vrijuit kunnen praten; de Saudi’s hadden zich merkbaar voorbereid op een goed gesprek. Zo hebben we de berichten aangekaart dat vanuit Saudi-Arabië geld wordt overgemaakt naar Nederlandse moskeeën en andere islamitische organisaties.

Minister Jubeir van Buitenlandse Zaken begreep goed dat wij ons daar zorgen over maken. Zijn land heeft er eveneens belang bij dat het jihadistische gedachtegoed niet verder wordt verspreid. Hij heeft alle medewerking toegezegd om te voorkomen dat Saudisch geld terechtkomt bij extremistische moslims in Nederland.

Tegelijkertijd gaf hij aan dat het voor de Saudische autoriteiten ook niet altijd meevalt om te achterhalen of en hoe Saudisch geld bij radicale moslims in het Westen komt. Dat gebeurt namelijk ook via ondoorzichtige constructies en langs allerlei tussenstations in andere landen.

Maar voor mij stond het bezoek aan Saudi-Arabië vooral in het teken van de positie van christenen daar. Dat land staat hoog op de Ranglijst Christenvervolging van Open Doors. Christenen daar hebben het zwaar. Ik wilde mijn steentje eraan bijdragen om hun positie waar mogelijk te verbeteren door onze zorgen daarover te bespreken.”

Is dat gelukt?

„Er was zeker gelegenheid om godsdienstvrijheid aan te kaarten. Wat dat betreft kwam ons bezoek op een goed moment. In Saudi-Arabië zijn momenteel allerlei hervormingen waarneembaar. Kroonprins Mohammed bin-Salman heeft bijvoorbeeld recent gezegd dat er ook voor niet-islamieten ruimte moet zijn om hun geloof te belijden. Ik heb erop aangedrongen om daadwerkelijk stappen in die richting te zetten.

In Saudi-Arabië wonen meer dan 1 miljoen christenen, voornamelijk gastarbeiders uit India en de Filipijnen. Zij komen samen in honderden, zo niet duizenden huiskerken. Die zijn nu rechteloos; ze worden in feite gedoogd. Voor hen zou een formele verankering van godsdienstvrijheid in de wet een waardevolle stap zijn. Ik sprak met jonge Saudi’s: zij kunnen zich voorstellen dat er in de toekomst kerken kunnen komen in hun land.”

U sprak in Saudi-Arabië ook met christenen. Wat vertelden zij u?

„Zij ervaren het als een aanzienlijke verlichting dat de religieuze politie geen arrestaties meer mag verrichten en boetes mag uitdelen. Tegelijk hebben ze geen overspannen verwachtingen van de frisse wind die in hun land lijkt op te steken. Er is een evolutie gaande, zei een van onze gesprekspartners, geen revolutie.

De huiskerken ervaren wel onzekerheid: houdt hun ontluikende vrijheid stand? Ze hopen voorzichtig op meer ruimte, vooral voor tot het christendom bekeerde moslims. Zij hebben het heel moeilijk. Ontroerend was het om te horen dat er in de huisgemeenten zó veel gebed is voor het land.”

Wat is, samengevat, het concrete resultaat van jullie bezoek aan Saudi-Arabië?

„Van zo’n reis kom je niet terug met een contract waarin keurig staat opgesomd wat er nu allemaal is geregeld. Als je de situatie daar wilt verbeteren, moet je zorgen voor een goede band met dat land. Zodat jouw geluid daar wordt gehoord en ter harte wordt genomen. Deze reis kun je zien als een investering in de relatie met Saudi-Arabië.”