De King James Version –de Engelse Statenvertaling– verscheen voor het eerst in 1611. Hoewel de ”KJV”, of ”Authorized Version”, uitgroeide tot de meest geliefde vertaling van de Bijbel in de Engelssprekende wereld, is over haar ontstaan nog altijd veel onbekend.

Recent onderzoek van de universiteit van Birmingham laat zien dat de totstandkoming van de King James niet alleen een Engelse aangelegenheid is geweest. Een van de betrokkenen was namelijk de gerenommeerde Franse wetenschapper Isaac Casaubon, die in Londen een steentje heeft bijgedragen aan de uiteindelijke versie van de vertaling. „Casaubon was een Fransman die eigenlijk net in Londen was aangekomen, en amper Engels kon spreken of schrijven”, aldus dr. Nicholas Hardy van de universiteit van Birmingham in een vorige week verspreid persbericht. „In plaats daarvan correspondeerde hij met de andere vertalers in het Latijn, de algemene taal van Europese wetenschappers in die tijd.”

Drie nieuwe bronnen

De King Jamesvertaling kwam in 1611 uit op last van koning Jacobus I (James I) van Engeland. Er werkten 47 vertalers aan. Deze waren verdeeld in ”companies” (werkgroepen), die tegelijkertijd bezig waren met verschillende Bijbelgedeelten. Deze werkgroepen stuurden vervolgens afgevaardigden naar Londen, die de hele vertaling nog eens goed doornamen –reviseerden– voordat die werd gedrukt.

Over de precieze werkwijze van begin tot eind, en over hoe de vertalers nu eigenlijk samenwerkten, was tot dusver niet veel bekend, aldus dr. Hardy, eenvoudigweg omdat documenten daarover ontbraken. Daar lijkt nu verandering in gekomen. Hardy ontdekte drie nieuwe bronnen – in de British Library in Londen en in de Bodleian Libraries in Oxford. Volgens de universiteit van Birmingham betreft het „de eerste nieuwe ontdekkingen in hun soort in een halve eeuw.”

Behalve een gedrukt exemplaar van de oude Griekse versie van het Oude Testament vond Hardy drie ongepubliceerde brieven van de Franse wetenschapper Isaac Casaubon en de Engelse vertaler John Bois, waarin zij moeilijke vertaalkwesties bespraken. Bovendien trof hij –in de Bodleian Libraries– de notitieboeken van Casaubon aan, die daar sinds 1670 lagen en nooit door een wetenschapper waren ontdekt. In een van die notitieboeken las de onderzoeker verslagen van gesprekken die Casaubon met vertaler Andrew Downes had over andere vertaalproblemen. De ontdekkingen brengen het totaal aan bronnen die gerelateerd zijn aan de totstandkoming van de King James Bible op zeven.

Oude talen

Over Casaubon zegt dr. Hardy: „Hij werd beschouwd als de meest gezaghebbende wetenschapper als het ging om oude talen. De vertalers raadpleegden hem omdat zij nog steeds tegen tal van onopgeloste problemen in de originele teksten aanliepen. De nieuwe bronnen laten ons zien hoe complex deze problemen waren en hoe sterk de vertalers met elkaar van mening konden verschillen over hoe zij die moesten oplossen. Een grote moeilijkheid was bijvoorbeeld wat nu precies de relatie was tussen die delen van het Oude Testament die slechts in het Grieks en Latijn waren overgeleverd –en die bekend stonden als de apocriefe boeken–, en die delen die in het Hebreeuws waren overgeleverd. Casaubon was er om de vertalers bij kwesties als deze te helpen, hoewel zij het niet altijd eens waren met de oplossingen die hij aandroeg.”

Dr. Nicholas Hardy is momenteel bezig met een boek over de King James Bijbel, dat gepubliceerd wordt bij Princeton University Press.

John Overall

Overigens wordt in het in 1959 verschenen boek ”The Men Behind the King James Version”, van de hand van Gustavus S. Paine, de naam van Isaac Casaubon wel genoemd – zij het slechts één keer. Paine vermeldt over hem dat hij verbleef in de woning van vertaler John Overall, decaan van de St. Paul’s in Londen. „Toen Overall al over de veertig was, huwde hij een grote schoonheid, Anne Orwell. Zij schijnen een tijdlang bij elkaar te zijn geweest. Isaac Casaubon, die bij de Overalls in het decaanhuis verbleef, schreef brieven waarin hij mevrouw Overall in vage, maar vriendelijke bewoordingen noemde. Op een bepaald moment ging zij ervandoor met een man genaamd Sir John Selby. Zijn naam is alles wat we van hem weten.”

Lees ook:

Oudste proefvertaling King James Bijbelvertaling gevonden (rd.nl, 16-10-2015)

„King James-bijbel beïnvloedde Engelse taal sterk” (rd.nl, 25-02-2015)

Vier eeuwen King Jamesvertaling Bijbel herdacht in Londen (rd.nl, 16-11-2011)

400 jaar King James Version (rd.nl, 31-10-2011)