De berichten over studenten in het hoger onderwijs zijn zorgwekkend. Ze ervaren veel druk omdat ze voor hun studie goede cijfers moeten halen. Ook moeten ze een baantje en een interessante stageplek bemachtigen. En als het even kan ook allerlei aansprekende ervaringen in het buitenland opdoen, waarvan ze vervolgens op sociale media verslag kunnen doen.

Kortom, ze moeten aan allerlei verwachtingen voldoen. Ze krijgen die verwachtingen opgelegd door zichzelf of door anderen. Dit kan leiden tot psychische klachten.

Toetscultuur

Wanneer we denken dat dit alleen geldt voor studenten in het hoger onderwijs, is dat een misvatting. Volgens het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) hebben ook steeds meer kinderen in de basisschoolleeftijd last van stress. In sommige gevallen komt het zelfs zo ver dat kinderen zich ziek melden, met symptomen die bij depressiviteit en burn-out horen.

Ook hier ligt de oorzaak in de druk om te scoren. Kinderen moeten overal goed in zijn. Op school goede cijfers halen, op de sportclub in het beste team zitten, meespelen in het orkest van de muziekschool en op sociaal gebied voorbeelden zijn van goed opgevoede kinderen.

Bij kinderen op de basisschool ligt het risico vooral in de laatste fase van de school. Om hen ‘goed’ voor te bereiden op het voortgezet onderwijs, krijgen basisschoolleerlingen steeds meer huiswerk. Huiswerk meekrijgen is niet iets wat pas in groep 7 of 8 begint. Onder het motto ”jong geleerd, oud gedaan” beginnen veel basisscholen steeds vroeger met het opgeven van huiswerk en het werken met een agenda. Daardoor maken kinderen in een steeds vroeger stadium van hun leven kennis met plannen, prestatiedruk en werkstress.

Ook de toetscultuur in het onderwijs kan tot veel stress leiden. Binnenkort worden in groep 8 de Cito-eindtoetsen weer afgenomen. Voor veel kinderen een periode van stress waarin ze hoge verwachtingen waar moeten maken. Druk om te presteren, druk om het hoogste niveau te halen. Het vwo lijkt voor veel kinderen (of beter gezegd voor de ouders van deze kinderen) de norm te zijn. En dan nog het liefst de variant van tweetalig onderwijs (tto).

Wanneer leerlingen op het voorgezet onderwijs komen, begint het grote toetsspektakel. Bijna dagelijks krijgen ze toetsen. Het halen van goede cijfers lijkt een uiterst belangrijk doel. Tijd voor reflectie op wat er geleerd is, op wat goed ging en wat anders moet, is er nauwelijks. Vaak hebben leerlingen daar ook helemaal geen zin in. Ze lijken zo gevormd dat ze leren voor de toets, en niet om er wijzer van te worden.

Heilsfeit

Hoe speelt dit bij ons als christenen? Wat doen wij als ouders of als leraren in het christelijk of reformatorisch onderwijs? Denken wij na over welke (on)bewuste verwachtingen wij projecteren op onze kinderen? Houden wij onvoorwaardelijk van hen, of lopen wij het meest te koop met onze zoon/dochter die op het vwo zit en hebben we het minder over het kind dat het vmbo doet?

Welke visie hebben scholen op de persoonlijke vorming van leerlingen, op het leren van de leerlingen en de rol van toetsen? En hoe wordt dit dagelijks voorgeleefd door de docenten?

Belangrijk is dat we onze kinderen (en allereerst onszelf) leren relativeren. Dan gaat het niet om wat je kunt, om wat je doet en om welke cijfers je hebt, maar om wie je bent voor God en hoe je in het leven van alledag omgaat met je naaste. Dan gaat het er niet om dat jij de beste bent, maar dat God voor jou het beste gegeven heeft in het offer van Zijn Zoon, Jezus Christus. Stilstaan bij het heilsfeit dat alles door Hem is volbracht, is het allerbelangrijkste!

Laten we dagelijks met onze kinderen, onze leerlingen en onze studenten hiervoor tijd nemen en open en eerlijk met hen hierover praten. We moeten onszelf en anderen tijdens periodes vol stress eraan herinneren dat „het is volbracht” en we vanuit dit perspectief mogen leven. In hoop en vanuit dankbaarheid. Laten we elkaar zo bemoedigen, opdat we, met vallen en opstaan, stressvrij onze bestemming kunnen bereiken.

De auteur werkt bij Driestar hogeschool als studieleider van de master ”Leren en innoveren” en doet onderzoek op het gebied van psychologie en studie-uitstelgedrag.