Sinds hij moest proefspelen is Gerben Budding niet meer publiek in de Sint-Jan geweest. Het is dus even wennen als hij deze woensdagmorgen als aankomend hoofdorganist binnenstapt: hier een handdruk, daar een praatje. Het welkom is warm.

Heel vaak speelde de musicus uit Rhenen nog niet in deze kerk: een enkel soloconcert en een paar keer als begeleider. Maar als hij achter de rijkversierde speeltafel van het Moreauorgel kruipt, lijkt hij zich direct als een vis in het water te voelen. Enthousiast: „Een schitterend instrument, met een rijke historie. En dan de speeltafel: ik ken in Nederland geen tweede die zo mooi is.”

Hij trekt de Prestant 8’ van het rugwerk en improviseert over ”Jesu, meine Freude”. „Je hoort direct het galante karakter van het orgel.” Er is op dit orgel „heel veel mogelijk”, zegt Budding. „Aan tongwerken en cornetten bijvoorbeeld geen gebrek.” In een feestelijke fantasie zet hij de Cornet van het rugwerk tegenover die van het hoofdwerk, terwijl in de begeleiding de Echotrompet van het bovenwerk klinkt.

Op zondagochtend zitten hier „gelukkig” veel mensen in de kerk, weet de organist. „Meer dan 800.” Hij laat horen hoe je de gemeentezang uitkomend kunt begeleiden op het rugwerk.

Ook de grote orgelwerken kun je op het Moreauorgel kwijt, demonstreert Budding. Diverse mogelijkheden voor een helder plenum bij een preludium van Bach. Maar ook een grote Reger is hier mogelijk. Tijdens een concert speelde Budding al eens diens ”Hallelujah, Gott zu loben”. „Het is wel hard werken, en de klavieromvang is eigenlijk te klein voor dat repertoire. Maar het klinkt overtuigend.”

Veel schoons

In 2009 verbaasde Gerben Budding de orgelwereld toen hij, slechts 21 jaar oud, benoemd werd tot titularis van het Bätz/Witteorgel in de Grote Kerk in Gorinchem. Nu kwam de musicus in Gouda uit 22 kandidaten bovendrijven.

Weer waren er verraste reacties. Waarom verruilt iemand het robuuste orgel van Gorinchem met z’n vele mogelijkheden voor het Moreauorgel in de Goudse Sint-Jan?

Budding geeft aan een goede tijd in Gorinchem te hebben gehad. „Ik houd van het orgel daar en van de gemeente en heb op kerkmuzikaal terrein altijd veel ruimte gekregen.” Toch zag hij zich genoodzaakt om te zien naar een andere plek, omdat de situatie op organisatorisch vlak niet langer werkbaar was. „Dat is pijnlijk.”

Intussen is hij „heel blij” met zijn toekomstige werkterrein. „Dit is een fantastische plek, ontzettend fraai, met veel schoons.” Hij weet nog dat hij voor het eerst in de Sint-Jan kwam. „Als orgelleerling van Martin den Boer. Ik zat in groep 7 of 8. Hij vroeg me te registreren bij een kooruitvoering. Ik weet nog dat ik het heel indrukwekkend vond: de speeltafel en de balgentreden op de orgelzolder.”

Uniek personage

Budding weet dat er soms kritiek is op het Moreauorgel, dat het te weinig draagkracht en uitstraling zou hebben. Maar hij distantieert zich ervan. „Ik vind dit een van de belangrijkste orgels van Nederland. Het is glansrijk, kleurrijk en van grote kwaliteit. Het staat wel in een heel groot gebouw, met 123 meter de langste kerk van Nederland. Dat is de reden dat het niet op elke plek in de kerk even goed uit de verf komt. Maar na de verschillende restauratiefasen, waarbij orgelbouwer Reil onder andere de winddruk heeft verhoogd en de tongwerken heeft aangepakt, is het al een stuk verbeterd.”

Hij houdt er niet van het 19-eeuwse orgel in Gorinchem te vergelijken met het instrument uit 1736 in de Sint-Jan. „Het zijn twee onvergelijkbare persoonlijkheden. Ze stammen uit een andere tijd. ‘Gorinchem’ is heel fraai en ten onrechte een beetje ondergesneeuwd. Dit orgel van Moreau is een groot laatbarokorgel met een zuidelijke inslag en een riante dispositie. Een uniek personage.”

De musicus noemt het een „wendbaar” instrument. „De galante muziek van Mozart of muziek uit de Franse barok gaat bijna vanzelf. Maar een groot werk van Reger, een forse 19-eeuwse fantasie van Bastiaans, een Frans-romantisch koraal van Franck: het kan allemaal.” Hij hoopt het ook allemaal te gaan brengen: van de renaissancemuziek van Sweelinck tot en met werken van de hedendaagse componist Daan Manneke. Enthousiast: „Dat ga ik allemaal zeker spelen.”

Gemeentezang

Budding voelt zich in de eerste plaats kerkmusicus. „Als musicus wil ik dienstbaar zijn aan de liturgie. Dat vormt het hart van mijn werk. Zondags komen twee mooie lijnen samen: de zang van de gemeente en de begeleiding. Zoals kerkmusicus Bernard Huijbers zei: De gemeentezang is zaal en podium tegelijkertijd. Daar mag ik leiding aan geven. Dat zie ik als een belangrijke taak. Gemeentezang kan mij zeer ontroeren, meer dan menig orgelwerk.”

De Sint-Jansgemeente is qua liturgie vergelijkbaar met de gemeente in Gorinchem. De psalmen vormen het uitgangspunt, daarnaast is er ruimte voor gezangen en liederen uit andere bundels.

Budding heeft zich altijd dienstbaar opgesteld. „Het is belangrijk dat je als kerkmusicus en predikant overleg hebt over de kwaliteit van het repertoire, zowel theologisch als muzikaal. En dat je je realiseert dat je staat op de schouders van het voorgeslacht. Dan ligt er grote nadruk op het Geneefse Psalter en de klassieke gezangen. En als er Opwekkingsliederen worden gekozen, dan begeleid ik die ook. Eventueel vanachter de vleugel.”

Communiceren

Budding is in het Goudse muziekleven geen onbekende. Hij leidt er sinds 2011 als dirigent de christelijke oratoriumvereniging Laus Deo en is sinds 2014 verbonden aan het Goudse orkest Intermezzo. Zijn vrouw, Marjon van der Linden, is dirigent van de koorschool van Ars Musica, die onder andere in de kaasstad repeteert.

Nu Budding niet alleen hoofdorganist van de Sint-Jan wordt maar ook stadsorganist van Gouda, is het stel van plan zich in Gouda te gaan vestigen. „De huizenjacht kan beginnen.” Ook wil Budding expres lid worden van de Sint-Jansgemeente. „Ik maak straks graag deel uit van de gemeenschap hier. Ik ben geen ingehuurde musicus die komt en gaat. Als je deel uitmaakt van de gemeente is het volgens mij ook makkelijker om te communiceren met mensen over wat je doet. Waarom je dát voorspel koos en die improvisatie speelde. En om de gemeente kerkmuzikaal toe te rusten.”

Toegankelijk

De musicus wil zijn nieuwe post straks breed invullen. „De Sint-Jan is een monument voor de hele stad, voor heel Nederland. Dat biedt veel mogelijkheden.”

Daarbij ziet hij het als zijn taak om het orgel dicht bij de mensen te brengen. „We moeten de bekendheid met het orgel niet overschatten. Veel mensen weten het verschil tussen een beiaard en een orgel niet. Er valt nog een wereld te winnen. Ook als het gaat om het negatieve geklets over het Moreauorgel. Laat mensen maar komen kijken en ervaren hoe mooi het instrument is.”

De Sint-Jan, waar in totaal vier orgels huizen, is een plek bij uitstek om mensen positief in aanraking te brengen met het orgel, zegt Budding. „Daarin wil ik graag als ambassadeur optreden.”

Hij is een warm voorstander van rondleidingen en educatieve projecten. Kamermuziek rond het historische kabinetorgel, frequente orgelbespelingen, overleg met de stadsbeiaardier, samenwerking met de scholen van de Driestar: Budding wordt enthousiast als hij erover spreekt. „Ik wil straks graag toegankelijk zijn.”

Gaan en komen

De huidige hoofdorganist van de Sint-Jan en stadsorganist van Gouda, Christiaan Ingelse (1948), neemt op 30 juni afscheid. Die zaterdag speelt hij het openingsconcert van de zomerorgelserie. Als afscheidscadeau heeft Ingelse, die sinds 1988 in Gouda werkzaam is, een zesdelige Goudse Suite gecomponeerd, waarin het carillonthema van het stadhuis is verwerkt. De suite zal ook op cd worden uitgebracht. Op zondagochtend 1 juli begeleidt Ingelse voor het laatst in zijn functie als hoofdorganist de gemeentezang in de Sint-Jan.

Gerben Budding speelt zijn laatste dienst in Gorinchem op zondagmorgen 24 juni. In de middagdienst van 1 juli begeleidt hij in de Sint-Jan voor het eerst in zijn functie als hoofdorganist de gemeente. De musicus verzorgt op 25 augustus het slotconcert in de orgelserie van de Sint-Jan.

Meer informatie: www.sintjan.com