Dat volgt uit onderzoek van het Britse University College London (UCL) en het Amerikaanse Woods Hole Oceanographic Institution (WHOI). Ze publiceerden hun bevindingen donderdag in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.

Het oceaanwater wereldwijd beweegt zich continu volgens een vast patroon, de Global Ocean Conveyor Belt geheten. Warm, zout water beweegt vanuit de Golf van Mexico naar de noordelijke Atlantische Oceaan. Daar staat het oceaanwater warmte af en veroorzaakt een gematigd klimaat in West-Europa. Het afgekoelde zoute water zinkt in de Noordpoolregio naar grote diepte –in vakjargon: Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC)– en stroomt naar Antarctica. Met een grote omweg via de Stille Oceaan belandt het water weer in de Golf van Mexico. Vervolgens begint deze thermohaliene circulatiecyclus opnieuw.

Deze circulatie van oceaanwater speelt een sleutelrol in het wereldwijde klimaatsysteem. Er is echter een kink in de kabel gekomen in het Global Ocean Conveyor Belt-systeem. Door de versterkte afsmelt van gletsjers en poolijs rond Groenland wordt het zeewater in de Noordpoolregio voordurend zoeter. Dit bemoeilijkt het wegzinken van het afgekoelde zoute oceaanwater: hoe meer ijs er smelt, hoe meer het AMOC-systeem wordt afgeremd, aldus onderzoeksleider dr. David Thornalley, van het University College London. „Als we al onze gegevens combineren blijkt daaruit dat de AMOC de afgelopen 150 jaar 15 tot 20 procent zwakker is gaan stromen.”

Volgens co-auteur dr. Jon Robson, van de Britse University of Reading, wijst het onderzoek op een misser in de huidige klimaatmodellen. „Ze onderschatten volgens onze metingen de afname van de AMOC.” De modellen houden onvoldoende rekening met bewegende ijspakketten, zoals gletsjers; of ze onderschatten hoeveel ijs er smelt in de Noordpoolregio en daarmee de hoeveelheid zoet water die ontstaat.

Uit een studie van Levke Ceasar en Stefan Rahmstorf van het Potsdam Institute for Climate Impact Research, die ook donderdag in Nature werd gepubliceerd, bleek dat de verzwakking van de AMOC –het wegzinken van zout oceaanwater naar grote diepten– alles te maken heeft met de wereldwijde opwarming. „De AMOC is sinds 1950 versneld zwakker geworden als gevolg van de recente wereldwijde opwarming.”

Thornalley: „We verwachten voor de toekomst nog meer opwarming en afsmelting van ijskappen, vanwege de voortdurende toename van CO2 in de atmosfeer. We verwachten dat de opwarming en de afsmelt van ijskappen zich voortzet met de huidige toename van de CO2-uitstoot.” Volgens de onderzoekers zou dat een verdere verzwakking van het wereldwijde circulatiesysteem van oceaanwater kunnen betekenen, met verstorende gevolgen voor weerpatronen in de VS en Europa tot en met de Afrikaanse Sahelregio.