Het was een opzichtig charmeoffensief na een week waarin juist de tegenstellingen en spanningen tussen beide koninginnen via televisiebeelden aan het licht waren gekomen. Binnen 24 uur na het delen van de op Pasen in de kathedraal van Palma de Mallorca gemaakte opnamen, waren ze ruim 2 miljoen keer bekeken. De hele week was de schermutseling tussen Sofia en Letizia het gesprek van de dag. Zelfs de leiders van de politieke partijen Podemos en PSOE gaven commentaar.

Op de opnamen was te zien hoe Letizia verhinderde dat fotografen een foto maakten van haar dochters samen met oma Sofia. De vrouwen kregen woorden en een beduusde koning Felipe moest zijn vrouw zachtjes wegtrekken, terwijl zijn oudste dochter, Leonor, bruusk de arm wegsloeg die koningin Sofia om haar schouder had geslagen. Het gebeurde in slechts enkele seconden, maar daarmee was het eenheidsfront gebroken dat Felipe op Mallorca had willen tonen met de komst –na jaren van afwezigheid– van zijn vader, koning Juan Carlos (80).

Het paleis wilde niet officieel reageren, maar in de wandelgangen werd ontkend dat er problemen waren. In dat licht was het gezamenlijke optreden van het koninklijk gezin met koningin Sofia in het weekeinde extra opvallend. Koning Juan Carlos, bij wie een knieprothese werd vervangen, is de afgelopen jaren vaak in het ziekenhuis geweest. Als het voor een wat langer verblijf was, dan kreeg hij bezoek van zijn vrouw en dochter Elena; maar Felipe met zijn hele gezin plus Sofia: dat was nog niet voorgekomen. En niemand kon zich herinneren ooit eerder gezien te hebben dat Letizia, zoals zaterdag, de autodeur voor haar schoonmoeder opende.

Uitgefloten

Dat er wat moest gebeuren, was wel duidelijk. Koningin Letizia was vorige week bij haar eerste publieke optreden na de vertoning van de beelden uitgefloten en uitgescholden. Ze was gekwetst en bedroefd, zo liet een oud-collega en vriendin weten in een televisieprogramma.

Opiniepeilingen gaven aan dat 92 procent van de Spanjaarden achter koningin Sofia stond en zelfs Sofia’s aangetrouwde nichtje, de Griekse kroonprinses Marie-Chantal, koos partij. „Geen enkele grootmoeder verdient het om op deze manier te worden behandeld”, liet ze via Twitter weten.

Opvattingen

In Spanje boog zich een heel leger meer of minder deskundigen over het incident. Los van de in meer families voorkomende spanning tussen schoonmoeder en schoondochter –wat dat betreft is het net een gewone familie, aldus de secretaris-generaal van de socialistische partij PSOE– werd onder meer geconcludeerd dat tussen Sofia (79) en Letizia (45) twee geheel verschillende opvattingen over de monarchie botsten.

Letizia is bij haar intrede in de koninklijke familie weliswaar onder de vleugels genomen en ingewijd door koningin Sofia, maar dat betekende niet dat ze haar voorbeeld volgde.

Iemand koninklijker dan de in Griekenland geboren koningin Sofia is in Europa niet te vinden. Ze is dochter, kleindochter en achterkleindochter van een koning (vorsten van Griekenland en Duitsland behoorden tot haar voorgeslacht), maar ook echtgenote, moeder en zus van een koning.

”Koninklijk” is wat Sofia sinds de wieg ademt en ze heeft er altijd alles voor opzijgezet: als ballinge tijdens de Tweede Wereldoorlog in Zuid-Afrika, in de wachtkamer van de Spaanse dictator Francisco Franco en met het familiegeluk, getrouwd als ze was met een echtgenoot die het met het zevende en tiende gebod niet erg nauw nam.

Even geen koningin

Die opofferingsgezindheid en plichtsbetrachting zijn ook wat Sofia zo veel respect en waardering hebben opgeleverd, niet alleen in Spanje. Voor Letizia, een gescheiden journaliste die in 2004 huwde met troonopvolger Felipe, was het bij voorbaat onmogelijk om te tippen aan de verdiensten van haar schoonmoeder. Maar dat wilde ze ook niet. Letizia had heel andere opvattingen over het koninklijke werk, over de opvoeding, over privacy en afscherming van haar kinderen. „Letizia wil de knop uit kunnen zetten, geen koningin zijn. Voor Sofia bestaat zo’n knop eenvoudig niet. Koningin ben je altijd en dat accepteer je”, verwoordde een waarnemer het verschil.

Letizia wil haar eigen waarden overbrengen op haar dochters en daar past overdadig contact met de koninklijke opa en oma niet bij. Daarnaast wil Letizia controleren wanneer, hoe en waar de prinsessen worden gefotografeerd en in de publiciteit komen, en dat is: liefst zo min mogelijk. Het extra poseermoment dat Sofia in de kathedraal wilde, paste dan ook niet in het draaiboek van Letizia, die even vergat dat camera’s alles registreren – met reputatieschade voor het koningshuis, maar vooral voor zichzelf als gevolg. Er zal meer nodig zijn dan de familiebeelden van het weekeinde om dat te herstellen.