Jarenlang was hij een van de bekendste politieke gevangenen ter wereld toen hij gedetineerd zat op het beruchte Robbeneiland. Nadat hij 27 jaar gevangen had gezeten, werd hij in 1994 op 75-jarige leeftijd de eerste zwarte president van Zuid-Afrika.

Hij ontving tal van prijzen en in diverse hoofdsteden is voor hem een standbeeld opgericht. Alleen in de Verenigde Staten moest Mandela wat langer wachten op erkenning. Pas onlangs besloot het Amerikaanse Congres de antiapartheidsstrijder te schrappen van de lijst met vermeende terroristen.

Nelson Rolihlalha Mandela werd 18 juli 1918 in het vroegere thuisland Transkei geboren. Zijn ouders waren ongeletterd, maar Mandela kreeg de kans naar school te gaan. Hij ging vervolgens naar de universiteit, maar werd er na twee jaar afgetrapt wegens deelname aan studentenprotesten.

Later voltooide hij zijn rechtenstudie via een schriftelijke cursus in Johannesburg. In zijn jonge jaren sloot hij zich aan bij het het African National Congress (ANC). Het in 1912 opgerichte ANC was toen nog een gematigde zwarte organisatie voor vreedzame afschaffing van de apartheid.

In 1952 werd hij advocaat. In datzelfde jaar kreeg Mandela de leiding van een ANC-campagne van burgerlijke ongehoorzaamheid. Duizenden mensen werden tijdens een demonstratie gearresteerd wegens overtreding van de rassenwetten. De acties van de politie werden steeds grimmiger. Toen de politie in Sharpeville in 1960 bij een betoging 69 mensen doodschoot, verloor het ANC zijn vreedzame karakter. Het ANC ging ondergronds en richtte een militaire vleugel op.

In 1962 werd Mandela veroordeeld tot vijf jaar cel wegens opruiing. Na een wapenvondst op een boerderij bij Johannesburg volgde in 1964 een nieuw proces tegen Mandela en andere ANC-leden op verdenking van samenzwering. Mandela werd veroordeeld tot levenslang. Hij zat vervolgens achttien jaar gevangen op het beruchte Robbeneiland, tot hij in 1982 werd overgebracht naar de Pollsmoorgevangenis in Kaapstad. Intussen werd wereldwijd campagne gevoerd voor zijn vrijlating. Deze actie bereikte een voorlopig hoogtepunt op zijn zeventigste verjaardag in juli 1988, toen in het Wembleystadion in Londen een rockconcert werd gegeven onder het motto ”Laat Mandela vrij”.

Zuid-Afrika kwam als gevolg van een internationale boycot steeds geïsoleerder te staan. Uiteindelijk besloot de Zuid-Afrikaanse regering onder president De Klerk Mandela vrij te laten. Op 11 februari 1990 werd Mandela na 27 jaar cel vrijgelaten en wandelde hij voor het oog van de internationale media de gevangenispoort uit.

Na zijn vrijlating kreeg hij op persoonlijk vlak enkele teleurstellingen te verwerken. In 1992 liet hij zich scheiden van zijn vrouw Winnie Mandela toen bleek dat zij betrokken was bij ontvoeringen en dat haar lijfwacht de vijftienjarige jongen Stompie had doodgeslagen.

Voor zijn strijd tegen apartheid kreeg Mandela samen met De Klerk in 1993 de Nobelprijs voor de Vrede. Toen hij in 1994 tijdens de eerste democratische verkiezingen van Zuid-Afrika werd gekozen tot president stelde hij een verzoeningscommissie in. Die moest onder leiding van bisschop Desmond Tutu de misdaden onder het apartheidsregime onderzoeken. Door Mandela’s verzoenende politiek bleven de voorspelde gewelddadige confrontaties tussen blanken en zwarten uit.

Ook na zijn pensionering in 1999 bleef hij zich inzetten voor vrede. Zo probeerde hij te bemiddelen in conflicten tussen diverse Afrikaanse landen en zette hij zich in voor de strijd tegen aids. Onlangs uitte hij scherpe kritiek op president Robert Mugabe van Zimbabwe die de oppositie de mond snoert.

Winnie Mandela (81) overleden

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?