Aan de Industriestrasse van Selm staan niet alleen bedrijven. Er is ook een kerk te vinden: het ”Bethaus” van de Evangeliums-Christen Baptisten. Een koperkleurig bord naast de ingang laat weten dat hier drie keer per week een godsdienstoefening wordt gehouden. Daarnaast zijn er tal van andere bijeenkomsten, laat gemeenteleider Peter Neufeld (58) weten. Het gebedshuis is voor de Russisch-Duitse baptisten het centrum van hun bestaan. Hier luisteren ze naar Gods stem, onderzoeken ze Zijn Woord, leggen ze Hem hun noden voor, musiceren ze, zingen ze hun liederen, komt de jeugd samen en krijgen de vrouwen en meisjes naailes.

In 1989 emigreerde Neufeld vanuit de staat Kazachstan in de Sovjet-Unie naar Selm, een plaats boven Dortmund. „We waren met twaalf personen: mijn vader en stiefmoeder, mijn broer Gerard met zijn vrouw en één kind en mijn vrouw en ik met vijf kinderen. Het opengaan van de grenzen van de Sovjet-Unie ervoeren we als een roep van God om terug te keren naar het land van onze vaderen, om daar te midden van het verwaterde kerkelijke leven het ware christendom te tonen. Ons uiterlijk en onze manier van denken waren totaal anders dan die van de lokale bevolking, maar we zijn zeer hartelijk ontvangen.”

Voor de erediensten reden ze naar het twintig kilometer verderop gelegen Hamm, waar een gemeente van teruggekeerde Russisch-Duitse baptisten was ontstaan. „Omdat dat op termijn geen oplossing was, zijn we aan huis godsdienstoefeningen gaan houden. Toen de groep groter werd, werd ons het lokaal van een school ter beschikking gesteld. Daarna kwamen we vier jaar samen in de kapel van een begraafplaats.”

Financiële offers

Vanwege de doorgaande groei besloot de Russisch-Duitse gemeente een eigen kerk te stichten. „Na veel gezoek en overleg met ambtenaren vonden we in 1996 een oude naaifabriek. Het voorste deel hebben we afgebroken en naar onze wensen weer opgebouwd, het achterste deel is omgebouwd. We hebben hier plaats voor zeshonderd personen. Momenteel telt de gemeente ongeveer 200 leden, 40 jongeren van 16 jaar en ouder, 120 kinderen van 4 tot 16 jaar en zo’n 20 kinderen onder de 4 jaar.”

De bouw van de kerk werd grotendeels door gemeenteleden uitgevoerd. Neufeld, van origine metselaar, nam tachtig procent van het metselwerk voor zijn rekening. Desondanks was de financiële last enorm. „Toen we begonnen, telde de gemeente ruim honderd leden. De totale kosten lagen op 2,7 miljoen D-mark. Bij de inwijding van ons gebedshuis hadden we nog 1,1 miljoen mark schuld. Nu zijn we schuldenvrij, dankzij God, Die de genade schonk om financiële offers te brengen.”

De grote ruimte naast de kerkzaal wordt onder meer gebruikt voor het nuttigen van de maaltijd na rouw- en trouwdiensten. Bruidsparen brengen de trouwdag volledig in de kerk door. Dankzij een professionele restaurantkeuken kan in het huis van gebed voor honderden personen worden gekookt en gebraden. In de kleine lokaaltjes aan de flank van het gebouw worden op woensdagavond de kinderen onderwezen. Boven zijn de vertrekken waar de oudere jeugd samenkomt, voor Bijbelstudie en gebed.

Eben Ezer

De gemeente in Selm behoort tot de broederschap Eben Ezer, die 62 gemeenten omvat, in omvang variërend van 600 tot 15 (gedoopte) leden. Aanleiding voor het stichten van de broederschap, 25 jaar geleden, was verschil van mening over de koers van de gemeenten die zich verbonden weten met het evangelisatiewerk van Friedensstimme. „Daar hebben we ons van afgescheiden. De leiders van de Friedensstimme-broederschap woonden al sinds de jaren 70 in Duitsland. Wij kwamen vijftien jaar later en dachten over een aantal zaken veel conservatiever.”

Intussen is de kloof weer gedicht. „Predikers van hen gaan bij ons voor en omgekeerd. Er is wel een groot verschil tussen ons en de broederschap FriedensBote. Die heeft voor een veel liberalere koers gekozen.” Tegelijk bekent de voorganger uit Selm dat ook binnen zijn eigen broederschap en die van Friedensstimme de nodige variatie is ontstaan. In de loop der jaren zag hij veel gemeenten van Russisch-Duitse baptisten seculariseren, soms in korte tijd. „Dat geldt vooral voor hen die in de Sovjet-Unie tot de geregistreerde baptistengemeenten behoorden, maar ook een aantal gemeenten van niet-geregistreerde baptisten is afgegleden naar een wereldse levensstijl.”

Vergadering van gelovigen

In Selm is geen enkele andere kerkelijke gemeente waarmee de Russisch-Duitse baptisten zich verwant voelen. „We hadden goed contact met een behoudende vergadering van gelovigen, maar die is vrijwel uitgestorven. De jongeren hebben deze gemeente verlaten, omdat ze die te conservatief vonden. De overgebleven leden wilden zich bij ons aansluiten, maar zij staan achter de kinderdoop. Dat hoeft geestelijke broederschap niet in de weg te staan, maar het maakt kerkelijk samengaan onmogelijk. We verschilden ook van mening over de hoofdbedekking voor getrouwde vrouwen –voor ons een belangrijk punt– en de toerusting van predikers. Bij hen mogen alleen theologische geschoolde voorgangers het Woord verkondigen. Daarom lezen ze nu preken.”

De inwoners van Selm beschouwen de Evangeliums-Christen Baptisten als een gezelschap van vriendelijke, excentrieke vreemdelingen. „In Rusland noemden ze ons Duitsers, hier zien ze ons als Russen, hoewel in onze diensten in het Duits wordt gepreekt. Als we een zangdienst organiseren, komen er zo’n 250 dorpelingen. Aan onze uitnodiging om een evangelisatiedienst bij te wonen, gaf zelfs de burgemeester gehoor. Ook met kerkelijke feestdagen bezoekt hij soms de dienst, maar het blijft bij culturele belangstelling en waardering voor onze muzikaliteit.”

De Russisch-Duitse baptisten gebruiken hun muzikale gaven voor het uitdragen van het Evangelie. „We hebben een gemeentekoor, een jeugdkoor, een kinderkoor, een kleuterkoor, een gemeenteorkest, een kinderorkest en een blaasorkest. Vooral het blaasorkest is populair. Dat wordt zelfs door rooms-katholieke kerken uitgenodigd. Aan zo’n verzoek geven we gehoor op voorwaarde dat we de gelegenheid krijgen een evangelisatieboodschap uit te dragen. Het orkest speelt ook op straat, ter ondersteuning van evangelisatiecampagnes.” De muzikaliteit, een wezenlijk onderdeel van de spiritualiteit van de Russisch-Duitse baptisten, wordt gestimuleerd door seminars van de broederschap voor dirigenten en muzikanten.

Bijbelschool

Sinds vijftien jaar organiseert Eben Ezer ook seminars voor predikers, waar Neufeld dogmatiek doceert. Daarnaast werd een Bijbelschool gesticht. De lessen van de deeltijdopleiding worden gegeven in enkele vakantieoorden, verbonden aan grote gemeenten binnen de broederschap. „De opleiding is erkend door de Duitse overheid. Bij het opzetten ervan zijn we geholpen door de Bijbelschool van de Russisch-Duitse mennonieten, in Kalletal. Nu doen we alles zelf, maar de verhouding met de collega’s van Kalletal is nog altijd heel goed.”

In de visie op een theologische opleiding maakte de broederschap een ontwikkeling door, bevestigt de Russisch-Duitse voorganger. „Onze oude generatie is met elke prediking tevreden, zolang die maar ernstig is. De nieuwe generatie is kritischer. Jaren geleden onderkenden we al dat we de geschoolde jeugd niet tevreden kunnen blijven stellen met ongeschoolde lekenpredikers.”

Ook binnen zijn eigen gezin, dat zeven kinderen telt, ziet Neufeld een groot verschil tussen de vijf die in de Sovjet-Unie ter wereld kwamen en de twee die in Duitsland werden geboren. „Het kost veel meer energie om de jongste kinderen onze overtuiging bij te brengen.” Het liefst zou de gemeente een eigen basisschool stichten, maar daarvoor ontbreken de mogelijkheden. „In de eerste plaats heb je geschoolde leerkrachten nodig, vervolgens het benodigde geld. Er zijn gemeenten van Russisch-Duitse baptisten die een eigen school hebben, maar wij zijn te klein om die te kunnen realiseren.”

Universiteit

Een nog grotere bedreiging dan het seculiere onderwijs is voor Neufeld het internet en daaraan verbonden de smartphone. In enkele gemeenten binnen Eben Ezer is het privébezit van internet censurabel, maar dat is in de optiek van de gemeenteleider uit Selm geen oplossing. „De ontwikkeling gaat zo snel dat niemand van internet verschoond kan blijven. Vandaar dat wij ons richten op toerusting en het aangeven van duidelijke grenzen.”

Die keuze is voor een deel het gevolg van het feit dat een toenemend aantal kinderen uit de gemeente hoger onderwijs volgt. „Toen mijn jongste dochter naar het gymnasium wilde, heb ik dat nog tegengehouden. Van de kinderen in de gemeente die nu jong zijn, zullen er velen wel naar het gymnasium en vervolgens de universiteit gaan. Het denken daarover is onder de ouders veranderd.”

Hij heeft er gemengde gevoelens bij. „Ik besef dat niet iedereen elektricien, draaier of assistente van een arts kan worden. Als jongeren meer in hun mars hebben, gaan ze avondcursussen volgen om toch hogerop te komen. Dan kun je ze maar beter meteen een opleiding bieden die bij hun begaafdheid past. Maar als door een academische studie de christelijke waarden verloren gaan, is het verlies veel groter dan de winst. Ik weet dat dat ook op de fabriek kan gebeuren, maar aan de universiteit is het gevaar groter. Dat heb ik gezien bij mijn zoon die het geloof heeft verloren. Aan de universiteit worden de waarden van een christen actief ondergraven, is mijn ervaring. Tegelijk moet ik zeggen dat dit niet bij alle studenten lukt. Hun innerlijke toestand is het meest bepalend.”

Smalle weg

Als jongeren een andere koers willen, zijn er twee mogelijkheden, constateert Neufeld. „Toegeven of vasthouden aan de smalle weg, volgens Jezus Christus de enige weg naar de hemel. Wij hebben voor het laatste gekozen. Het gevolg is dat in de loop der jaren minstens vijftig jongeren ons hebben verlaten. Enkelen sloten zich aan bij een moderne gemeente, de meesten zijn volledig in de wereld opgegaan. Dat geeft ons groot verdriet, maar het leven als een halve christen voert ook naar het verderf.”

De opvatting van sommige ouderen dat de komst naar Duitsland een vergissing was, deelt de voorganger niet. „Dat zou zo zijn als Rusland was gebleven zoals in onze tijd. Als ik er kom, valt me op dat de verwereldlijking daar nog veel sterker is dan in veel plaatsen in Duitsland. Een aantal Russische gemeenten laat zich door die ontwikkeling meevoeren. Zelfs oudsten die soms jarenlang in de gevangenis hebben gezeten, omdat ze de reinheid van de gemeente wilden bewaren. Het is voor mij onbegrijpelijk dat ze dit streven nu zo klakkeloos opgeven. De situatie daar is zeker niet gunstiger dan hier. Bovendien is het bijna onmogelijk om in de voormalige Sovjet-Unie eerlijk je brood te verdienen. Van een gewoon salaris kun je geen gezin onderhouden. Je wordt gedwongen om via illegale wegen iets bij te verdienen. Dat is voor mij onmogelijk.”

Strijd

Mismoedig is Neufeld niet. „Zolang een gemeente levend is, heeft ze strijd te verwachten. Bij een broer van me zie ik wat er gebeurt als je compromissen gaat sluiten. Er kon steeds meer mee door in zijn gezin. Hij wilde dat wij daarin meegingen. Dat heb ik geweigerd. Daarom is hij vertrokken naar een veel lichtere gemeente, in Hamm. Doordeweeks zie je geen onderscheid tussen de gemeenteleden en mensen uit de wereld. Ze hebben televisie, de vrouwen dragen broeken, er wordt alcohol gedronken… Een leven naar de geest van deze wereld.”

Zo’n gemeente heeft bij de wederkomst van Christus geen toekomst, verzekert de Russisch-Duitse voorganger. „In het Woord van God staat geschreven dat in het nieuwe Jeruzalem niets onreins binnenkomt. Als de rechtvaardige nauwelijks zalig wordt, waar zal de goddeloze verschijnen? Elke gemeente heeft leden van verschillend geestelijk niveau. De vleselijke christenen zijn meestal het luidruchtigst. Het is verleidelijk om aan hun wensen toe te geven, maar onze vaderen hadden hun vrijheid en zelfs hun leven over voor het bewaren van de heiligheid van de gemeente. Ik zou niet alleen zondigen tegen God, maar ook tegen mijn vader en grootvader als ik de wereld toe zou laten. God zij dank zijn we in onze broederraad een in het verlangen de smalle weg te gaan. Zou de gemeente ons daarin niet willen volgen, dan legde ik vandaag mijn taak als gemeenteleider neer. Gelukkig is die bereidheid er wel. Dat is een grote zegen.”