Iedereen eet en drinkt, zegt Erna van de Ven, directeur van Orientalis in Heilig Landstichting bij Nijmegen. „Juist daarom is deze expositie zo herkenbaar en bij uitstek geschikt om overeenkomsten en verschillen in godsdienstige tradities te leren kennen.”

Overeenkomsten zijn er. Godsdienstige feesten gaan vaak samen met eten en gezelligheid. Vandaar de gedekte tafels in het museum. Zowel in het jodendom als in de islam is het eten van varkensvlees niet toegestaan. Gevast wordt er ook in diverse religieuze stromingen: van de christelijke veertigdagentijd tot de vijf vastendagen in het jodendom en het Daniël-vasten in de evangelische beweging.

Verschillen zijn er evenzeer, ook binnen één religie. Zo verbeeldt de tafel van het christendom niet alleen de rooms-katholieke eucharistie en het protestantse avondmaal, met hun vaste symbolen en rituelen. Op dezelfde tafel is ook het oosterse christendom vertegenwoordigd. Veertig dagen lang vasten wordt in die traditie in de nacht van Pasen verbroken met een eredienst en daarna het eten van roodgeschilderde eieren. Die staan symbool voor de opstanding van Christus, het rood verwijst naar Zijn bloed. Ook staan speciaal paasbrood, lamsvlees, kaasproducten en veel wijn op het menu.

„Overigens wordt in het ooit zo sobere Nederlandse christendom Pasen de laatste decennia ook steeds sterker geassocieerd met vrolijkheid en lekker eten”, merkt theoloog en archeoloog Martine van den Berg op. Zij adviseerde Orientalis bij de samenstelling van de expositie. „Het paasontbijt met geschilderde eieren, een stol met spijs en een keur van lekkere hapjes is voor velen niet meer weg te denken.”

De tentoonstelling belicht eeuwenoude eettradities. Vaak hebben die volgens Van den Berg een religieuze oorsprong. „Er is een direct verband tussen de ontwikkeling van godsdiensten en voedsel. Of beter: het gebrek daaraan. Voor het welslagen van de oogst, wat erg afhankelijk was van het weer, werden goden gunstig gestemd met offers van voedsel en drank. In veel religies werd de eerste opbrengst van de oogst aan de godheid ‘teruggegeven’ in de vorm van een dankoffer. Daarna werd het overige voedsel aan iedereen uitgedeeld. De oogst- en offerfeesten staan aan de basis van feesten die we nog steeds kennen en vieren.”

Van vroom tot serieus

Op de kalender die een centrale plaats op de expositie kreeg, zijn alle godsdienstige gedenkdagen van dit jaar vermeld die een relatie met voedsel hebben. Van vroom en serieus, zoals de bid- en dankdagen voor gewas en arbeid, tot Sinterklaas.

De tentoonstelling, die vanaf vrijdag geopend is, vertelt onder meer wat er wordt gegeten en gedronken tijdens feestdagen en rituelen, en waarom juist dat. Als voorbeeld noemt Van den Berg de kleine gerechten van de Joodse Sedermaaltijd waarmee Pesach, het feest van de ongezuurde broden, begint. „Zo symboliseert charoset, een zoet mengsel van appels en kaneel, de mortel die werd gebruikt voor het bouwen van de graven en paleizen van de farao’s in Egypte.”

Eten en drinken hebben een centrale rol in het leven van de mens, aldus Van den Berg, die twaalf jaar in het Midden-Oosten woonde. „Samen eten is een manier om eenheid te smeden in een gezin, familie en vriendengroep. Maar ook vasten heeft een sociale functie. Mensen doorstaan gezamenlijk de schaarste en kunnen daarna samen genieten van het vele voedsel. In het Midden-Oosten is gastvrijheid daarbij een belangrijke waarde die iedereen – ongeacht religie– deelt. Een mens hoort niet alleen te eten en het is vanzelfsprekend dat reizigers die bij je aankloppen goed gevoed worden.”

Landbouw

Ruime aandacht is er in de expositie voor het ontstaan van de landbouw en de belangrijkste gewassen in het Midden-Oosten. Aan de (vragen rondom) rituele slacht in jodendom en islam wordt niet voorbijgegaan. In het buitenmuseum groeien op verschillende plaatsen kruiden die tot op de dag van vandaag worden gebruikt om ziektes en dagelijkse kwalen te genezen.

Ruiken en proeven kunnen de bezoekers van de tentoonstelling ook. In de Romeinse herberg van Orientalis wordt Romeins en Joods voedsel geserveerd. In restaurant Le Souk d’Orient geven vluchtelingen uit Syrië een indruk van de Syrische en Libanese keuken.

museumparkorientalis.nl