Zwitserland draagt financieel ruimhartig bij en kijkt toe. Het beslist als neutrale buitenstaander nergens over. Dat is een vereiste van de zwaarbewapende neutraliteit van het land, die door een groeiend aantal critici als ”de mythe van de egel” wordt beschreven.

De Zwitsers belijden de neutraliteit. Volgens hun gangbare denkbeelden kan men in een internationale organisatie die sancties oplegt en troepen uitzendt, niet echt neutraal zijn. In 1986 wees circa driekwart procent van de stemmers lidmaatschap van de VN resoluut af.

Het strikte neutraliteitsdenken is in Zwitserland echter hevig aan slijtage onderhevig. Vooral de ineenstorting van de Sovjet-Unie en haar vazallen, de vooruitgang die de omringende Europese Unie boekt, en de recente terroristische aanslagen in de VS geven steeds meer Zwitsers het idee dat er iets mis is met de ’egel’. Het failliet van de nationale luchtvaartmaatschappij Swissair heeft de isolationisten ook geen goed gedaan.

De aanhangers van de strikte neutraliteit zonder VN-lidmaatschap worden door de voorstanders uitgemaakt voor „fundamentalisten”, die zich belachelijk maken „met apocalyptische verhalen over de ondergang van de Zwitserse democratie en soevereiniteit.” Het gezonde Zwitserse verstand zal volgens hen morgen een duidelijk ”ja” voor de VN opleveren.

Opiniepeilingen geven de voorstanders ruim de helft van de stemmen, maar het is daarnaast van belang waar de voorstanders wonen. Er moet namelijk ook een meerderheid van de 26 kantons voor zijn om het als ”ja” te laten gelden.

De Zwitserse bondspresident Kaspar Villiger was in 1986 een tegenstander van toetreding. Tegenwoordig is hij voor. Hij zei vrijdag in de Neue Zürcher Zeitung dat de VN doelmatiger en beter zijn geworden sinds 1986 en dat de problemen in de wereld drastisch zijn veranderd. De twee tegenpolen van Oost en West zijn weg. Tussen die twee in was de Zwitserse neutraliteit uiterst nuttig. Maar nu is er een andere wereld en een andere rol voor Zwitserland.

Villiger meent dat de Zwitsers dat weten en zich nu meer realiseren dat ze afhankelijk zijn van de rest van de wereld, of het nu gaat om valutacrises, vluchtelingenstromen of terrorisme. De enige organisatie die problemen op wereldschaal te lijf kan gaan, is volgens Villiger nu eenmaal de VN. Er is bovendien niets in de VN-statuten dat strijdig is met de Zwitserse wens neutraal te zijn.

Dat laatste bestrijden tegenstanders van lidmaatschap. Het parlementslid Christoph Blocher bijvoorbeeld stelt dat de ondertekening van het VN-handvest betekent dat het land zich aan de Veiligheidsraad ondergeschikt maakt. Dat lichaam heeft bij de VN de hoofdverantwoordelijkheid voor het bewaken van vrede en veiligheid in de wereld. „Als Zwitserland lid wordt, dan handelt de raad ook in zijn naam. De raad stelt sancties in, gebruikt honger als wapen en voert partijdige oorlogen. Het is het einde van de neutraliteit die Zwitserland 200 jaren vrede heeft gegeven”, meent Blocher.

Hij vraagt zich ook af waarom zoveel politici opeens lid willen worden van de VN. Hij meent dat ze dromen van het bedrijven van de „grote buitenlandse politiek” in de VN en aanverwante organisaties. Dat is volgens Blocher wat ze aanlokkelijker vinden dan het dragen van alledaagse verantwoordelijkheden voor hun kleine, afzijdige Zwitserland.

Toch menen veel Zwitsers dat er wezenlijk geen keuze is. Het land is veel te internationaal ingesteld om nog langer ’egeltje’ te spelen. Een op de tien Zwitsers woont in het buitenland. In het land zelf is eenvijfde van de bevolking buitenlander. Import en export hebben zich de afgelopen vijftig jaar verdertigvoudigd. Politiek en diplomatiek in zijn schulp gekropen, speelt de confederatie slechts een tweederangsrol, aldus een analist van de denktank Avenir Suisse. Zwitserland neemt wel degelijk deel aan bijvoorbeeld het met de VN verbonden IMF en steunt soms internationale sancties of humanitaire missies.

Waarom zou het dan geen lid worden en zeggenschap krijgen? „Dit land in het hart van Europa moet vroeg of laat het politiek integratietekort wegwerken”, aldus een bevlogen voorstander van lidmaatschap van de VN én van de EU.