Het is niet de eerste publicatie van de Harderwijkse auteur. In 2014 verscheen ”In het huis Mijns Vaders”, over vijf kleine geloofsgemeenschappen. Zelf maakte De Boer en zijn gezin vijftien jaar lang deel uit van zo’n groep, de Noorse Broeders.

Eind vorige maand kwam zijn boek ”Zijt gij niet apostelen?!” (uitg. Ipenburg, Elburg) uit, gewijd aan het Katholiek Apostolische Werk, een beweging die in Nederland vijf gemeenten telt. De Boer (1954) –in het dagelijks leven werkzaam als leerkracht op een school voor moeilijk lerende kinderen en lid van een evangelische gemeente– kwam in contact met leden van het KAW tijdens een vakantie in Duitsland in 2008.

De Boer was onder de indruk van het –in brede kerkelijke kringen positief ontvangen– boek ”De dans van de blinde bruid”, dat één van de KAW-apostelen, Henk van Wijk uit Groenekan, in 2000 publiceerde. „Van Wijk behandelt hierin belangrijke thema’s uit de kerkgeschiedenis”, zegt De Boer. „Zoals doop, kerk, ambten, avondmaal en de viervoudige ambtsbediening uit Efeze 4:11. Het KAW kent zelf ook apostelen, profeten, evangelisten en herders of leraars.”

Aansprekend vindt De Boer het accent op de wederkomst van Christus binnen het KAW. „Het wil een interkerkelijke beweging zijn die zich door middel van levensheiliging op de wederkomst voorbereidt. Dat is goed, temeer omdat dit aspect in de traditionele kerken nogal eens wordt gemist.”

Het KAW ziet zichzelf als een voortzetting van de Katholiek Apostolische Kerk in Engeland (1835), maar dan op kleine schaal. „En als een soort miniatuurproeftuin van het Bijbelse model van de kerk.”

Openbaring

De Boer besloot enkele jaren geleden onderzoek te gaan doen naar de groepering die sinds 1935 bijeenkomt. In eerste instantie om zich te verootmoedigen wegens de verdeeldheid van de kerk.

Initiatiefnemers van het KAW waren de gebroeders L. J. Bos en J. L. Bos uit Maartensdijk, afkomstig uit de Gereformeerde Kerken in Nederland. Ze misten de viervoudige ambtsbediening uit Efeze 4 en claimden een openbaring te hebben ontvangen „waarin de Heere hen tot apostelen riep.”

„Het werk”, zoals de gemeenschap door haar leden genoemd wordt, houdt dagelijks samenkomsten waarin een voorgeschreven liturgie uit een eigen dienstboek wordt gevolgd. De eucharistie wordt gevierd met kleurige gewaden en symbolen. Het KAW kent naast de vier ambten ook de verzegeling met de Heilige Geest, die na een voorbereiding onder apostolische handoplegging kan worden ontvangen. De apostelen Henk van Wijk uit de hoofdgemeente in Groenekan en Wiebe Tilstra uit Makkum zijn de hoogste leidinggevenden van de gemeenschap. De leden blijven lid van de kerkelijke denominaties waarin ze zijn gedoopt.

De Boer: „Henk van Wijk presenteerde zichzelf bij de uitgave van zijn boek als lid van de Nederlands Gereformeerde Kerken. Uit dat kerkverband komen relatief veel leden van het KAW.”

Naar schatting telde het KAW in 2006 ongeveer 750 betrokkenen in Nederland en 250 in het buitenland. Anno 2018 zijn er waarschijnlijk nog 450 à 500 leden in Nederland over en ruim 200 in het buitenland, vooral in Duitsland. Nederlandse gemeenten bevinden zich behalve in Groenekan in Sliedrecht, Arnhem, Middelburg en het Friese Makkum, waar de gemeenschap vorig voorjaar de St. Martinuskerk kocht.

De groepering treedt niet graag in de openbaarheid. Eind 2015 lanceerde „het werk” een website, die echter eind 2016 weer uit de lucht werd gehaald. Om een anbi-status te verkrijgen, kwam daar de website algk.nl voor in de plaats.

De Boer: „De Groenekanse kapel Tabor –tevens woonhuis van apostel Henk van Wijk– aan de Nieuwe Weteringseweg 52a is nauwelijks zichtbaar. Er staat een eigen-wegbordje. Je moet de locatie kennen. Wel staat de kapel ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, onder de naam ”De Algemene Kerk”.”

De Harderwijkse auteur beschrijft in zijn boek niet alleen de geschiedenis en de leer van het KAW, maar ook het functioneren van de gemeenschap in de praktijk. Vooral dat laatste was een moeilijke klus: „Leden van het KAW bleken terughoudend in hun contacten. De maandelijkse periodieken Waarheidsdruppels (1975-1989) en WerkWoord (vanaf 1989) zijn alleen beschikbaar voor insiders. Gelukkig heb ik via een omweg deze bladen in handen gekregen. Ik sprak ook drie keer met twee evangelisten uit „het werk” en mijn informatie is aangevuld door correspondentie en gesprekken met mensen binnen en buiten de groepering.”

Zuivering

Contacten met ex-leden leverden gaandeweg schokkende inzichten op voor de schrijver. „Er bleek vanaf de jaren zeventig gedurende dertig jaar lang sprake te zijn geweest van seksueel misbruik van meer dan dertig vrouwen door een aartsengel-profeet. Ook lijkt het erop dat er rond 2000 een omslag is gekomen, waarbij de touwtjes binnen het KAW strakker dan ooit werden aangetrokken. Meer dan dertig dienaren zijn sindsdien op een nare manier buiten „het werk” gezet of ze moesten onder druk hun taak neerleggen. Terugkomen kan alleen op de voorwaarden van de apostelen. Er wordt absolute gehoorzaamheid gevraagd aan de apostelen, die zelf aan niemand verantwoording hoeven af te leggen. Ook worden er grote financiële offers gevraagd van de leden. Het KAW slokt al hun tijd op. Vrije tijd, hobby’s en vakanties zijn volgens de apostelen onnodig.”

Van een gebedsbeweging is de gemeenschap volgens De Boer een denominatie geworden. Het KAW focust sterk op de eigen kleine kring. „De groepering wordt gezuiverd. Mailwisselingen en telefooncontacten van vrouwen worden gecontroleerd en er heerst een zwijg- en angstcultuur. Ook over het misbruik mag niet worden gesproken.”

Diverse leden –naar schatting een kwart van het totaal– kwamen de afgelopen jaren in de knel en braken met „het werk.” De Boer: „Dat betekende voor diegenen wel dat de achterblijvende familie de banden verbrak. In het KAW is degene die de wil van God doet je familie – en dat zijn de broeders en zusters uit de gemeente.

Bijzonder schrijnende verhalen kwamen mij ter ore. Recent nog meldde iemand dat haar man echtscheiding had aangevraagd. Het bizarre is ook dat gescheidenen volgens de apostelen voor God getrouwd blijven, terwijl men de echtscheiding op aarde ijskoud doorvoert.

Een ander ex-lid, dat enige jaren geleden de gemeenschap verliet, zocht afgelopen zomer na een hoog opgelopen meningsverschil met haar man een tijdelijk onderkomen buitenshuis. Toen ze na enkele dagen terugkwam, trof ze andere sloten aan op de deur. Inmiddels is ze op zijn initiatief van hem gescheiden.”

Bemoedigen

De Boers focus verschoof tijdens het onderzoek van een oprechte boetebeweging naar het openbaar maken van misstanden van een groepering die radicaliseert en steeds meer sektarische trekken krijgt. „Als het zo doorgaat, kunnen er nog gekkere dingen gebeuren.”

De Boer wil met zijn boek mensen die overwegen zich aan te sluiten bij het KAW waarschuwen. Maar ook mensen ondersteunen die op het punt staan uit te treden. Tevens wil hij ex-leden bemoedigen in de keuze die ze hebben gemaakt. „Het is mijn verlangen dat de apostelen door mijn boek na gaan denken, al is dat menselijkerwijs gesproken niet te verwachten.”

Onrecht

Een ex-lid –dat anoniem wil blijven– zegt desgevraagd blij te zijn met het boek van De Boer. Het voormalig lid is een aantal jaar geleden uitgetreden en heeft sindsdien geen kinderen en kleinkinderen meer gezien. „Ooit ben ik er verzegeld met de Heilige Geest. Ik wilde dat omdat iedereen het deed, maar ik voelde wel vanaf het begin een bepaalde terughoudendheid. Vooral de man-vrouwverhouding riep kritische vragen op. Veel mensen konden daar echter na lange tijd wel een weg in vinden.”

Er waren ook mooie dingen, volgens het ex-lid. „De leden zijn betrokken op elkaar en er waren fijne vakantieweken. Maar de afgelopen jaren is er een radicaler, fanatiek beleid gekomen; veel mensen zijn uit het KAW gezet of zelf weggegaan. Wanneer men vragen heeft, wordt dat als kritiek beschouwd en dat mag niet. Volgens één van de gedragsregels van het KAW mag er geen druk of macht uitgeoefend worden op personen, maar deze gedragsregel wordt met voeten getreden.

Ik mag terugkomen, maar alleen op de voorwaarden van „het werk.” Volledige overgave en gehoorzaamheid aan het apostolaat is dan vereist. Is die er in zijn ogen niet, dan blijven de breuken in de familie bestaan.”

Het voormalige KAW-lid merkte dat het nergens zijn verhaal kwijt kon. „Het meldpunt Sektesignaal, waar het KAW bekend is, kon niets doen. Daarom vind ik het goed dat De Boer het onrecht aan de kaak stelt. Hij heeft een integer boek geschreven. Niet om de groep door de modder te halen, maar omdat hij begaan is met mensen binnen en buiten het werk.”

Op de vraag of het boek recht doet aan de groepering, wil apostel Henk van Wijk geen antwoord geven. Bij navraag meldde hij dat het KAW „geen commentaar heeft op het boek van de heer De Boer.”